Cz. I Wprowadzenie: Wstęp; Dlaczego warto wdrożyć system zarządzania środowiskowego?; Geneza systemu zarządzania środowiskowego; Koncepcja systemu zarządzania środowiskowego; Normy dot. zarządzania środowiskowe go. Cz. II Wymagania: Interpretacja wymagań normy ISO 14001 Cz. III Wdrażanie: Etapy wdrażania systemu zarządzania środowiskowego; Specyfika małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście wdrażania systemu zarządzania środowiskowego; Wstępny przegląd środowiskowy; Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego; Integracja systemów zarządzania. Cz. IV Doskonalenie: Certyfikacja systemu zarządzania środowiskowego; Europejski system ekozarządzania i eko-auditów - EMAS; Ocena efektywności działań środowiskowych i benchmarking - zastosowanie normy ISO 14031; Analiza cyklu życia produktu; Ekoetykietowanie wyrobów; Raporty środowiskowe; Wybrane metody stosowane w analizie i rozwiązywaniu problemów oraz w doskonaleniu procesów.

1. Problemy ochrony atmosfery przed zanieczyszczeniem. Historia rozwoju źródeł prawa dotyczących ochrony powietrza. 2. Proces tworzenia norm prawa międzynarodowego w zakresie ochrony powietrza. Cechy systemów traktatów wielostronnych. 3. Zobowiązania konwencji ramowej. 4. Zobowiązania redukcyjne. 5. Proces zróżnicowania i zaostrzania zobowiązań redukcyjnych. 6. Nierynkowe mechanizmy finansowe systemów ochrony powietrza. 7. Rynkowe transferu funduszy i technologii w zakresie ochrony powietrza. 8. Instrumenty kontroli przestrzegania zobowiązań redukcyjnych. Rozstrzyganie sporów w systemach wielostronnych ochrony powietrza oraz postępowanie w przypadku naruszenia przepisów umów wielostronnych (non compilance procedures). 9. Ochrona powietrza w świetle norm Unii Europejskiej. Zakończenie. Ochrona powietrza a koncepcja zrównoważonego rozwoju.

1. Wprowadzenie. 2. Zagadnienia podstawowe. 3. Programy działań Wspólnot Europejskich w dziedzinie środowiska. 4. Strategie działań w dziedzinie ochrony środowiska. 5. Horyzontalne prawo ochrony środowiska. 6. Wertykalne prawo ochrony środowiska. 7. Struktura instytucjonalna ochrony środowiska.

1. Pojęcie instytucji w prawie ochrony środowiska; 2. Własność zasobów przyrodniczych; 3. Korzystanie ze środowiska i jego zasobów; 4. Planowanie w ochronie środowiska; 5. Organizacja ochrony środowiska; 6. Obszary specjalne w ochronie środowiska; 7. Instytucje prawa ochrony przyrody; 8. Dostęp i rozpowszechnianie informacji o środowisku; 9. Ocena oddziaływania na środowisko; 10. Przeglądy ekologiczne; 11. Udział obywateli i ich organizacji w ochronie środowiska; 12. Kontrola i nadzór w ochronie środowiska; 13. Kontrola produktów; 14. Normy techniczne, zarządzanie, znakowanie; 15. Odpowiedzialność administracyjna; 16. Odpowiedzialność cywilna; 17. Odpowiedzialność karna

1. Środowisko jako przedmiot ochrony prawnej. 2. Polskie prawo ochrony środowiska. 3. Europejskie (wspólnotowe) prawo ochrony środowiska. 4. Międzynarodowe prawo środowiska.5. Interes publiczny w prawie ochrony środowiska. 6. Bezpieczeństwo ekologiczne. 7. Terroryzm ekologiczny - ekoterroryzm. 8. Prawa człowieka do życia i do środowiska. 9. Prawna ochrona przyrody. 10. Gospodarcze prawo środowiska. 11. Prawo karne w ochronie środowiska. 12. Ruch Environmental Justice. 13. Zadania administracji publicznej w sferze ochrony środowiska w Polsce.

Przedmowa; 1. zagadnienia ogólne, 2. zagadnienia horyzontalne, 3. Ochrona wód, 4. Gospodarka odpadami, 5. Ochrona powietrza, 6. Ochrona klimatu, 7. Ochrona warstwy ozonowej, 8. Ochrona przyrody, 9. Chemikalia, 10. hałas, 11. Zmodyfikowane genetycznie organizmy, 12 Poważne awarię, 13. Bezpieczeństwo jądrowe, 14. Aspekty interdyscyplinarne, 15. Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej a prawo polskie.

Środowisko w świetle prawa międzynarodowego, Międzynarodowe bezpieczeństwo ekologiczne a Polska; Zrównoważony rozwój, ochrona przyrody, Ochrona różnorodności biologicznej, Ochrona środowiska morskiego, Międzynarodowy obrót odpadami, ochrona atmosfery, Oceny oddziaływania na środowisko; Udział społeczeństwa w ochronie środowiska.

Wprowadzenie do problematyki prawnej ochrony środowiska: Powstanie i rozwój prawa ochrony środowiska; Obecny stan prawa ochrony środowiska; Prawo ochrony środowiska w systemie prawa; Rola orzecznictwa sądów i trybunałów w ochronie środowiska. R.2 Pojęcie, rodzaje i funkcje odpowiedzialności prawnej: Pojęcie odpowiedzialności prawnej; Rodzaje odpowiedzialności prawnej; Funkcje odpowiedzialności prawnej; Spór o instytucję odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska. R.3 Odpowiedzialność cywilna w ochronie środowiska: Rola prawa cywilnego w ochronie środowiska; Ewolucja przepisów i orzecznictwa w zakresie ochrony środowiska środkami prawa cywilnego; Konwencja o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska; Odpowiedzialność cywilna w ochronie środowiska w przepisach działu I tytułu VI Prawa ochrony środowiska; Odpowiedzialność cywilna w ochronie środowiska przewidziana w innych przepisach ustawowych. R.4 Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska : Rola prawa karnego w ochronie środowiska; Ewolucja przepisów o odpowiedzialności karnej w ochronie środowiska w Polsce; Koncepcja prawa karnego środowiska; Odpowiedzialność za przestępstwa przeciwko środowisku; Problematyka procesowa przestępstw przeciwko środowisku; Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko środowisku; Zagadnienia procesowa odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko środowisku; Odpowiedzialność za delikty administracyjne przeciwko środowisku. R.5 Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska: Wprowadzenie; Zadośćuczynienia administracyjne; Wstrzymanie działalności zagrażającej środowisku w ustawie - Prawo ochrony środowiska; Wstrzymanie działalności zagrażającej środowisku wg przepisów innych ustaw.

Kształotwanie się koncepcji odpowiedzialności prawnej za szkody w środowisku. Pojęcie, rodzaje i funkcje odpowiedzialności prawnej. Ewolucja polskich przepisów o odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska. Komentarz do ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. 1. Przepisy ogólne. 2. Działania zapobiegawcze i naprawcze. 3. Koszty przeprowadzenia działań zapobiegawczych i naprawczych. 4. Zgłaszanie bezpośrednich zagrożeń szkodą i szkód w środowisku oraz zakończenia działań zapobiegawczych lub naprawczych. 5. Postępowanie w przypadku bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku o charakterze transgranicznym. 6. Przepisy karne. 7. Zmiany w przepisach obowiązujących. 8. Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe.

Część ogólna: 1. Prawo międzynarodowe a środowisko 2. Rozwój międzynarodowego prawa ochrony środowiska 3. Instytucje międzynarodowe z zakresu ochrony środowiska 4. Zasady międzynarodowego prawa ochrony środowiska 5. Rola i znaczenie umów międzynarodowych dla prawa polskiego Część szczególna: 1. Ochrona klimatu 2. Ochrona powietrza 3. Ochrona warstwy ozonowej 4. Ochrona wód morskich 5. Ochrona wód śródlądowych 6. Ochrona przyrody 7. Ochrona przed odpadami 8. Ochrona przed chemikaliami 9. Ochrona przed awariami 10. Oceny oddziaływania na środowisko 11. Partycypacja społeczna w ochronie środowiska

Cz. I Zrozumieć Unię Europejską: Jak chronić środowisko naturalne?; Ochrona środowiska a europejskie polityki sektorowe; Środowisko w Traktacie Akcesyjnym - ocena ogólna. Cz. II Porządek prawny UE: Traktaty; Ogólne zagadnienia prawnoustrojowe; Ochrona środowiska i zasobów naturalnych. Cz. III Porządek prawny Rzeczypospolitej Polskiej: Zbliżenie przepisów prawnych Rzeczypospolitej Polskiej do acquis communautaire; Traktat Akcesyjny - rozwiązania przejściowe.

1. Wprowadzenie do problematyki. Działalność państwa w zakresie ochrony przyrody w okresie międzywojennym i po II wojnie światowej; 2. Polityka i działalność państwa w ochronie środowiska w okresie od II wojny światowej do 1989 roku. Uwarunkowania wewnętrzne i międzynarodowe; 3. Polityka ochrony środowiska w Unii Europejskiej; 4. Instytucjonalizacja polskiej polityki w zakresie ochrony środowiska w latach 1990-2009.

1. System wykonawczy Unii Europejskiej na przykładzie polityki ochrony środowiska naturalnego, 2. Polityka ochrony środowiska naturalnego w federalnym systemie wykonawczym Niemiec, 3. Polityka ochrony środowiska naturalnego w unitarnym systemie wykonawczym Polski,

Zawiera: Wykaz skrótów Wstęp Część pierwsza ZAGADNIENIA OGÓLNE Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające 1.1. Środowisko i jego zagrożenia 1.2. Ochrona środowiska – od działań incydentalnych do polityki środowiskowej 1.3. Ochrona środowiska jako zadanie państwa 1.4. Prawo w ochronie środowiska 1.5. Normy administracyjnoprawne w ochronie środowiska 1.6. System przepisów prawa ochrony środowiska 1.7. Podstawowe założenia aktualnego systemu prawa ochrony środowiska 1.7.1. Zakres regulacji i rola ustawy ogólnej 1.7.2. Przepisy ogólne Prawa ochrony środowiska 1.7.3. Ustawa wprowadzająca i inne akty nowego systemu 1.8. Ochrona środowiska w prawie unijnym 1.8.1. Podstawy prawne kompetencji Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska 1.8.2. Zasady polityki w dziedzinie ochrony środowiska 1.8.3. Ustawodawstwo wtórne jako podstawowe źródło prawa ochrony środowiska 1.8.4. Dokumenty programowe – akty paraprawne 1.9. Sprawiedliwość ekologiczna Rozdział 2. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska 2.1. Koncepcje zasad ogólnych w prawie polskim 2.2. Zasady ogólne w prawie ochrony środowiska – poglądy doktryny 2.3. Zasady prawa ochrony środowiska wynikające z przepisów Konstytucji RP 2.4. Zasady ogólne w regulacjach ustawowych 2.4.1. Uwagi wprowadzające 2.4.2. Zasada zrównoważonego rozwoju 2.4.3. Zasada kompleksowości 2.4.4. Zasada prewencji i zasada przezorności 2.4.5. Zasada przezorności 2.4.6. Zasada odpowiedzialności sprawcy – „zanieczyszczający płaci” 2.4.7. Zasada integracji wymagań ochrony środowiska w politykach, planach i programach 2.4.8. Zasada dostępu do informacji 2.4.9. Zasada partycypacji publicznej 2.4.10. Zasada ujednolicania 2.5. Zasada subsydiarności w prawie ochrony środowiska 2.5.1. Założenia ogólne zasady subsydiarności 2.5.2. Ochrona środowiska a zasada subsydiarności w prawie unijnym Rozdział 3. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska 3.1. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska w świetle dokumentów prawa międzynarodowego 3.2. Rodzaje zadań administracji w dziedzinie ochrony środowiska 3.3. Zadania organizatorskie i bezpośrednio wykonawcze 3.3.1. Krajowe i lokalne planowanie strategiczne w ochronie środowiska 3.3.2. Zadania własne samorządu terytorialnego 3.3.3. Zadania związane z gospodarowaniem przestrzenią 3.3.4. Inne formy organizatorskiego działania organów lokalnych 3.4. Podział kompetencji w zakresie zadań zobowiązująco-reglamentacyjnych 3.5. Podział kompetencji w zakresie zadań nadzorczo-kontrolnych 3.5.1. Zadania nadzorczo-kontrolne wykonywane przez administrację ogólną 3.5.2. Zadania wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska 3.5.2.1. Zakres zadań Inspekcji Ochrony Środowiska 3.5.2.2. Uprawnienia kontrolne i nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska 3.5.3. Inspekcja a organy samorządu terytorialnego 3.5.4. Państwowy monitoring środowiska 3.6. Dyrektorzy ochrony środowiska jako organy administracji rządowej w zakresie spraw ochrony środowiska 3.7. Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie – system EMAS 3.7.1. Uwagi wprowadzające 3.7.2. System ekozarządzania i audytu EMAS w prawie unijnym 3.7.3. Wdrożenie wymagań systemu ekozarządzania i audytu EMAS w polskim prawie wewnętrznym Rozdział 4. Procedury ocen oddziaływania na środowisko 4.1. Założenia ogólne 4.2. Procedura oceny strategicznej 4.2.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia procedury 4.2.2. Przebieg procedury oceny strategicznej 4.3. System procedur oceny indywidualnej 4.3.1. Pojęcie przedsięwzięcia i kategorie przedsięwzięć 4.3.2. Typy procedur oceny indywidualnej 4.3.3. Cele prowadzenia procedur oceny indywidualnej 4.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i procedura oceny podstawowej 4.4.1. Zakres obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach 4.4.2. Właściwość organów w zakresie wydawania decyzji środowiskowych 4.4.3. Postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej 4.4.4. Procedura oceny podstawowej 4.4.5. Ustalenie treści decyzji środowiskowej 4.4.6. Nadzór nad prawidłowością decyzji środowiskowych 4.4.7. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko 4.5. Procedura oceny uzupełniającej 4.6. Procedura oceny „naturowej” 4.7. Procedury oceny transgranicznej 4.7.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia postępowań transgranicznych 4.7.2. Postępowanie transgraniczne dotyczące przedsięwzięć 4.7.3. Postępowanie transgraniczne dotyczące projektowanych dokumentów 4.7.4. Postępowanie transgraniczne dotyczące skutków pochodzących z innego państwa 4.8. Przeglądy ekologiczne Rozdział 5. Dostęp do informacji i partycypacja publiczna w ochronie środowiska 5.1. Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie 5.1.1. Prawo do informacji o środowisku w prawie unijnym i wewnętrznym 5.1.2. Tryby udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie 5.1.2.1. Upowszechnianie informacji o środowisku 5.1.2.2. Dostęp do informacji o środowisku na wniosek 5.1.3. Odmowa udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie 5.1.4. Opłaty za dostęp do informacji 5.2. Udział społeczeństwa w podejmowaniu rozstrzygnięć związanych z ochroną środowiska 5.2.1. Prawo składania uwag i wniosków 5.2.2. Obowiązki organów administracji 5.2.3. Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach związanych z udziałem społeczeństwa Rozdział 6. Instrumenty finansowoprawne 6.1. Instrumenty finansowoprawne w systemie przepisów ochrony środowiska 6.2. Opłaty za korzystanie ze środowiska 6.2.1. Teoretyczne założenia systemu opłat 6.2.2. Opłaty przewidywane przez Prawo ochrony środowiska 6.2.3. Opłaty związane z ochroną powierzchni i zasobów wnętrza ziemi 6.2.4. Opłaty przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody 6.2.5. Opłaty przewidywane przepisami ustawy Prawo wodne z 2017 r. 6.3. Administracyjne sankcje finansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobów środowiska 6.3.1. Ogólne założenia systemu sankcji finansowych. Odraczanie i umarzanie kar i opłat 6.3.2. Opłaty podwyższone 6.3.3. Administracyjne kary pieniężne 6.3.3.1. Uwagi wprowadzające 6.3.3.2. Kary nakładane na podstawie przepisów Prawa ochrony środowiska 6.3.3.3. Kary pieniężne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody 6.3.3.4. Administracyjne kary pieniężne o charakterze „widełkowym” 6.3.3.5. Administracyjne kary pieniężne w ustawie o odpadach 6.3.4. Opłata produktowa 6.4. Fundusze celowe w ochronie środowiska 6.4.1. Założenia ogólne systemu funduszowego 6.4.2. Przychody funduszy środowiskowych 6.4.3. Formy prawne finansowania zadań przez fundusze środowiskowe 6.4.4. Organizacja funduszy środowiskowych 6.5. Różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące osiąganiu celów ochrony środowiska Rozdział 7. Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska 7.1. Uwagi wprowadzające 7.2. Odpowiedzialność cywilna 7.2.1. Założenia ogólne 7.2.2. Przepisy Kodeksu cywilnego 7.2.3. Prawo ochrony środowiska 7.2.4. Ustawy szczególne 7.2.5. Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska 7.3. Odpowiedzialność karna 7.3.1. Założenia ogólne 7.3.2. Przestępstwa przeciw środowisku w Kodeksie karnym 7.3.3. Przestępstwa przeciw środowisku w ustawach szczególnych 7.3.4. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych 7.3.5. Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska w przepisach prawa międzynarodowego i unijnego 7.4. Odpowiedzialność administracyjna 7.4.1. Założenia ogólne 7.4.2. Sankcyjne decyzje zobowiązujące 7.4.3. Sankcyjne decyzje wstrzymujące 7.4.3.1. Uwagi wprowadzające 7.4.3.2. Wstrzymanie działalności 7.4.3.3. Wstrzymanie użytkowania instalacji 7.5. Odpowiedzialność z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku Część druga REGULACJE SEKTOROWE Rozdział 8. Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne 8.1. Ogólne założenia regulacji 8.2. Ochrona jakości zasobów środowiska 8.2.1. Ustalanie wymagań dotyczących jakości środowiska 8.2.2. Programy naprawcze 8.3. Ochrona przed zanieczyszczeniami – wymagania o charakterze ogólnym 8.3.1. Zakres prawnej ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem 8.3.2. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące instalacji 8.3.3. Obszar ograniczonego użytkowania 8.3.4. Strefy przemysłowe 8.3.5. Standardy emisyjne z instalacji 8.3.6. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące substancji i produktów 8.3.7. Ochrona przed zanieczyszczeniem – obowiązki zarządzających źródłami liniowymi i rozproszonymi 8.4. Pozwolenia emisyjne 8.4.1. Ogólne założenia systemu decyzji reglamentujących korzystanie ze środowiska 8.4.2. Charakter prawny pozwolenia emisyjnego 8.4.3. Warunki wydania pozwolenia emisyjnego 8.4.4. Treść pozwolenia emisyjnego 8.4.5. Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia 8.5. Pozwolenia zintegrowane 8.5.1. Pozwolenie zintegrowane jako pozwolenie emisyjne 8.5.2. Koncepcja najlepszych dostępnych technik a treść pozwolenia zintegrowanego 8.5.3. Inne odrębności pozwoleń zintegrowanych 8.6. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji Rozdział 9. Ochrona powietrza 9.1. Uwagi wprowadzające 9.2. Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym i unijnym 9.2.1. Konwencja genewska wraz z protokołami dodatkowymi 9.2.2. Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej. Protokół montrealski wraz z poprawkami 9.2.3. Konwencja klimatyczna 9.2.4. Ochrona powietrza w prawie unijnym 9.3. Ochrona jakości powietrza 9.3.1. Standardy jakości powietrza 9.3.2. Badanie przestrzegania standardów jakości środowiska 9.3.3. Prawne konsekwencje naruszenia standardów jakości powietrza 9.3.4. Wartości odniesienia 9.4. Ustalanie dopuszczalnych poziomów emisji do powietrza 9.4.1. Standardy emisyjne z instalacji 9.4.2. Pozwolenia na emisję gazów i pyłów do powietrza 9.4.3. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji 9.5. Ochrona warstwy ozonowej 9.5.1. Uwagi wprowadzające 9.5.2. Podstawowe założenia ochrony warstwy ozonowej według przepisów rozporządzenia 1005/2009 9.5.3. Regulacje prawa wewnętrznego 9.6. Obrót uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych 9.6.1. Założenia i źródła regulacji 9.6.2. System handlu uprawnieniami do emisji 9.6.3. Zakres ustawy i jej podstawowe cele 9.6.4. Administrowanie systemem i Krajowy rejestr jednostek Kioto i uprawnień do emisji 9.6.5. Przydział uprawnień do emisji 9.6.5.1. Uwagi wprowadzające 9.6.5.2. Przydział uprawnień do emisji na produkcję inną niż produkcja energii elektrycznej 9.6.5.3. Przydział uprawnień do emisji operatorom statków powietrznych 9.6.5.4. Przydział uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym 2013–2020 dla instalacji wytwarzających energię elektryczną 9.6.6. Monitorowanie, raportowanie i rozliczanie emisji gazów cieplarnianych 9.6.7. Zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych 9.6.8. Handel uprawnieniami do emisji 9.6.9. Sankcje 9.7. Odnawialne źródła energii w systemie prawnej ochrony powietrza i innych elementów środowiska 9.7.1. Założenia regulacji 9.7.2. Odnawialne źródła energii w przepisach Unii Europejskiej 9.7.3. Odnawialne źródła energii w przepisach krajowych 9.7.4. Agencja Energii Odnawialnej 9.8. Ochrona przed hałasem 9.8.1. Standardy imisyjne w ochronie przez hałasem 9.8.2. Badanie przestrzegania wymagań imisyjnych 9.8.3. Ustalanie dopuszczalnej emisji hałasu i pomiary hałasu 9.9. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Rozdział 10. Zapobieganie skutkom poważnych awarii i ich usuwanie. Postępowanie z substancjami chemicznymi i produktami biobójczymi 10.1. Uwagi wprowadzające 10.2. Regulacje międzynarodowe 10.3. Przeciwdziałanie poważnym awariom w prawie wewnętrznym 10.3.1. Uwagi wprowadzające 10.3.2. Zasady kwalifikacji instalacji do określonych kategorii zakładów 10.3.3. Zgłoszenie obiektów niebezpiecznych 10.3.4. Programy zapobiegania awariom i opracowanie systemu bezpieczeństwa 10.3.5. Raport o bezpieczeństwie 10.3.6. Plany operacyjno-ratownicze 10.3.7. System kontroli i nadzoru 10.4. Postępowanie z substancjami i preparatami chemicznymi 10.4.1. Postępowanie z substancjami w prawie międzynarodowym i unijnym 10.4.2. Postępowanie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami według przepisów prawa wewnętrznego 10.5. Postępowanie z produktami biobójczymi Rozdział 11. Gospodarowanie odpadami 11.1. System przepisów o odpadach 11.2. Zakres przedmiotowy ustawy o odpadach i podstawowe definicje 11.3. Gospodarka odpadami i zasady jej prowadzenia 11.3.1. Gospodarka odpadami i jej główne elementy 11.3.2. Zasady ogólne postępowania z odpadami 11.4. Podstawowe obowiązki podmiotów gospodarujących odpadami 11.5. Planowanie w gospodarce odpadami 11.6. Reglamentacja postępowania z odpadami 11.6.1. Prawna reglamentacja wytwarzania odpadów 11.6.2. Prawna reglamentacja gospodarowania odpadami 11.6.3. Gospodarowanie odpadami a pozwolenie zintegrowane 11.6.4. Magazynowanie odpadów 11.6.5. Reglamentacja świadczenia określonych usług komunalnych 11.7. Usuwanie odpadów 11.8. Ewidencja odpadów i baza danych o odpadach 11.9. Prawna regulacja standardów przetwarzania odpadów 11.9.1. Uwagi wprowadzające 11.9.2. Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów 11.9.3. Składowanie odpadów 11.9.4. Procesy termicznego przekształcania odpadów 11.10. Postępowanie z odpadami opakowaniowymi 11.11. Postępowanie z pojazdami samochodowymi wycofanymi z użytku 11.11.1. Uwagi wprowadzające 11.11.2. Regulacje unijne 11.11.3. Ustawa o recyklingu pojazdów samochodowych wycofanych z eksploatacji 11.11.3.1. Uwagi wprowadzające 11.11.3.2. Obowiązki wprowadzających pojazdy 11.11.3.3. Obowiązki właścicieli pojazdów 11.11.3.4. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu 11.11.3.5. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących punkty zbierania pojazdów 11.11.3.6. Obowiązki przedsiębiorców eksploatujących strzępiarki 11.11.3.7. Gwarancje przestrzegania przepisów ustawy 11.12. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym 11.12.1. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w prawodawstwie unijnym 11.12.2. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w przepisach prawa polskiego 11.12.2.1. Uwagi wprowadzające 11.12.2.2. Obowiązki wprowadzającego sprzęt 11.12.2.3. Obowiązki użytkowników sprzętu elektrycznego i elektronicznego 11.12.2.4. Obowiązki zbierających zużyty sprzęt 11.12.2.5. Obowiązki prowadzących zakłady przetwarzania 11.12.2.6. Obowiązki prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w zakresie innych niż recykling procesów odzysku 11.12.2.7. Organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego 11.12.2.8. Nadzór i gwarancje przestrzegania przepisów ustawy 11.13. Postępowanie ze zużytymi bateriami i akumulatorami 11.14. Postępowanie z odpadami wydobywczymi 11.15. Postępowanie z odpadami komunalnymi 11.15.1. Zakres regulacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi 11.15.2. Systemy postępowania z odpadami komunalnymi 11.15.3. Prawa i obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi 11.15.4. Obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi 11.15.5. Obowiązki odbierających odpady komunalne 11.16. Transgraniczne przemieszczanie odpadów 11.16.1. Zakres regulacji prawnej 11.16.2. Zakres obowiązywania przepisów rozporządzenia 1013/2006 11.16.3. Stosowanie przepisów aktów prawa Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami Rozdział 12. Gospodarowanie wodami śródlądowymi 12.1. Podstawowe założenia regulacji 12.2. Gospodarowanie wodami w prawie Unii Europejskiej 12.2.1. Uwagi wprowadzające 12.2.2. Dyrektywa ramowa w sprawie polityki wodnej Unii 12.2.3. Ochrona wód w dyrektywach szczegółowych 12.3. System zarządzania wodami w Polsce 12.3.1. Ogólne założenia tworzenia i funkcjonowania systemu 12.3.2. Ewolucja systemu zarządzania wodami w Polsce 12.3.3. Prawne instrumenty zarządzania wodami 12.4. Własność i prawne formy korzystania z wód 12.4.1. Własność wód i obowiązki ich właścicieli 12.4.2. Korzystanie z wód 12.4.2.1. Uwagi wprowadzające 12.4.2.2. Powszechne korzystanie z wód publicznych 12.4.2.3. Zwykłe korzystanie z wód 12.4.2.4. Szczególne korzystanie z wód 12.4.2.5. Usługi wodne 12.5. Planowanie w gospodarowaniu wodami 12.6. Reglamentacja korzystania z wód 12.7. Ochrona wód przed zanieczyszczeniem 12.7.1. Rozwój ustawodawstwa 12.7.2. Ochrona jakości wód 12.7.2.1. Uwagi wprowadzające 12.7.2.2. Ustalenie wymagań jakościowych dla wód 12.7.2.3. Standardy jakości wód 12.7.2.4. Monitoring jakości wód 12.8. Prawne instrumenty ochrony wód przed zanieczyszczeniem 12.8.1. Uwagi wprowadzające 12.8.2. Standardy emisyjne dotyczące ścieków 12.8.3. Określenie warunków wprowadzania ścieków do wód 12.8.4. Ochrona wód przed azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych 12.8.5. Obowiązek instalowania i eksploatowania urządzeń ochronnych 12.8.6. Obowiązek uzyskania zgody na odprowadzanie ścieków 12.8.7. Obowiązek prowadzenia pomiarów ścieków 12.8.8. Obszarowa ochrona ujęć i źródeł wody 12.9. Naprawianie szkód powstałych w związku z gospodarowaniem wodami 12.10. Zaopatrzenie w wodę i usuwanie ścieków komunalnych Rozdział 13. Ochrona wód morskich 13.1. Ochrona wód morskich w świetle prawa międzynarodowego 13.1.1. Regulacje o charakterze ogólnym 13.1.2. Konwencja helsińska z 1974 i 1992 r. 13.1.3. Konwencja z Montego Bay 13.1.4. Ochrona morza w aktach prawa pochodnego Unii Europejskiej 13.2. Ochrona wód morskich w prawie wewnętrznym 13.2.1. Ustawa o obszarach morskich z 1991 r. 13.2.2. Ustawa o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki 13.2.2.1. Zakres obowiązywania przepisów 13.2.2.2. Obowiązki związane z postępowaniem z odpadami 13.2.2.3. Postępowanie z wodami balastowymi i osadami 13.2.2.4. Obowiązki informacyjne i sygnalizacyjne 13.2.2.5. Obowiązki organów administracji morskiej 13.2.3. Ustawa o bezpieczeństwie morskim 13.2.4. Postępowanie z odpadami pochodzącymi ze statków Rozdział 14. Gospodarowanie zasobami geosfery 14.1. Ochrona powierzchni ziemi 14.1.1. Pojęcie powierzchni ziemi i cel jej ochrony 14.1.2. Zakres i cel ochrony powierzchni ziemi 14.1.3. Instrumenty ochrony powierzchni ziemi 14.1.4. Rola organów samorządu terytorialnego w zakresie ochrony powierzchni ziemi 14.1.4.1. Uwagi wprowadzające 14.1.4.2. Zadania powierzone organom samorządu województwa 14.1.4.3. Zadania powierzone organom powiatu 14.1.4.4. Zadania powierzone organom gminy 14.2. Korzystanie z kopalin użytecznych 14.2.1. Cele i zakres obowiązywania ustawy 14.2.2. Własność górnicza, użytkowanie górnicze oraz inne uprawnienia górnicze 14.2.3. Koncesje 14.2.4. Wydobywanie kopalin 14.2.5. Szkody górnicze 14.2.5.1. Pojęcie szkody górniczej 14.2.5.2. Przedmiot szkody i jej powstanie 14.2.5.3. Związek przyczynowy 14.2.5.4. Naprawianie szkód górniczych 14.2.5.5. Sposób naprawienia szkody górniczej 14.2.5.6. Obowiązek naprawienia szkody górniczej w postaci zaniku wody lub utraty jej przydatności 14.2.5.7. Tryb dochodzenia roszczeń na gruncie Prawa geologicznego i górniczego 14.2.6. Podziemne składowanie dwutlenku węgla Rozdział 15. Ochrona różnorodności biologicznej 15.1. Uwagi wprowadzające 15.2. Ochrona przyrody – zagadnienia ogólne 15.3. Ochrona różnorodności biologicznej w prawie międzynarodowym i europejskim 15.3.1. Międzynarodowe źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej 15.3.2. Europejskie źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej 15.4. Ewolucja regulacji prawnej w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w Polsce 15.4.1. Geneza i motywy ochrony przyrody 15.4.2. Rozwój prawnej ochrony przyrody na ziemiach polskich 15.5. Zasady prawa ochrony przyrody 15.6. Zakres regulacji ustawy o ochronie przyrody 15.6.1. Przedmiotowy zakres regulacji 15.6.2. Podmiotowy zakres regulacji – organizacja ochrony przyrody 15.7. Instrumenty organizatorskie w ochronie przyrody 15.7.1. Podstawowe dokumenty programowe i planistyczne 15.7.2. Plany ochrony 15.7.3. Rejestry 15.8. Formy ochrony przyrody 15.8.1. Uwagi wprowadzające 15.8.2. Podział form ochrony przyrody 15.8.3. Ogólne założenia ustanawiania, znoszenia i zmiany granic prawnych formy ochrony przyrody 15.8.4. Formy ochrony obszarowej 15.8.4.1. Uwagi wprowadzające 15.8.4.2. Park narodowy i rezerwat przyrody 15.8.4.3. Park krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu 15.8.5. Formy ochrony obiektowej 15.8.6. Ochrona gatunkowa i jej formy 15.8.6.1. Idea ochrony gatunkowej 15.8.6.2. Zakres ochrony gatunkowej 15.8.6.3. Strefy ochrony ostoi i stanowisk 15.8.6.4. Międzynarodowy obrót gatunkami chronionymi 15.8.6.5. Zgłoszenie do rejestru 15.8.6.6. Planowanie w zakresie ochrony gatunkowej 15.8.6.7. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta 15.9. Obszary Natura 2000 15.10. Ochrona ex situ 15.11. Ochrona powszechna 15.12. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody 15.13. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień 15.13.1. Zakres ochrony 15.13.2. Reglamentacja usuwania drzew i krzewów 15.14. Prawna ochrona krajobrazu 15.14.1. Krajobraz – pojęcie, rodzaje i funkcje 15.14.2. Ochrona krajobrazu w regulacjach prawnomiędzynarodowych i prawie unijnym 15.14.3. Krajobraz w ujęciu prawnym 15.14.4. Miejsce ochrony prawnej krajobrazu w polskim systemie prawnym ochrony środowiska 15.14.5. Prawne narzędzia ochrony krajobrazu 15.14.6. Krajobraz jako niematerialne dziedzictwo kulturowe Rozdział 16. Ochrona użytkowa zasobów biosfery 16.1. Uwagi wprowadzające 16.2. Korzystanie z zasobów leśnych 16.2.1. Zakres regulacji prawnej 16.2.2. Gospodarka leśna 16.2.3. Plan urządzenia lasu 16.2.4. Zasady udostępniania lasów 16.2.5. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe 16.2.6. Służba Leśna 16.3. Korzystanie z zasobów zwierzyny łownej 16.3.1. Zakres regulacji prawnej 16.3.2. Zasady prowadzenia gospodarki łowieckiej 16.3.3. Reglamentacja pozyskiwania zwierzyny 16.3.4. Polski Związek Łowiecki 16.3.5. Państwowa Straż Łowiecka 16.3.6. Postępowanie w sprawach związanych ze szkodami łowieckimi 16.4. Ochrona użytkowa zasobów żywych wód śródlądowych 16.4.1. Zakres regulacji prawnej 16.4.2. Zasady gospodarowania zasobami żywymi wód śródlądowych 16.4.3. Środki prawne ochrony zasobów żywych wód śródlądowych 16.4.4. Państwowa Straż Rybacka 16.5. Korzystanie z zasobów żywych mórz 16.5.1. Zakres regulacji prawnej 16.5.2. Wspólna Polityka Rybołówstwa 16.5.3. Ustawa o rybołówstwie morskim – zakres regulacji 16.5.4. Wykonywanie rybołówstwa 16.5.5. Prawne środki ochrony zasobów żywych Morza Bałtyckiego 16.5.6. Organy administracji w zakresie rybołówstwa morskiego 16.6. Humanitarna ochrona zwierząt 16.6.1. Zakres regulacji prawnej 16.6.2. Obowiązek humanitarnego traktowania zwierząt 16.6.3. Obowiązki związane z transportem zwierząt 16.6.4. Postępowanie ze zwierzętami gospodarskimi 16.6.5. Postępowanie ze zwierzętami domowymi 16.6.6. Postępowanie ze zwierzętami dziko żyjącymi 16.6.7. Postępowanie ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych 16.6.8. Reglamentacja przeprowadzania procedur doświadczalnych z użyciem zwierząt 16.7. Ochrona biosfery w działalności rolniczej 16.7.1. Geneza prawnej regulacji ochrony biosfery w działalności rolniczej w Polsce 16.7.2. Ochrona biosfery przed nadmierną chemizacją w rolnictwie 16.7.2.1. Uwagi wprowadzające 16.7.2.2. Wprowadzanie do obrotu i stosowanie środków ochrony roślin 16.7.2.3. Wprowadzanie do obrotu i stosowanie nawozów i środków poprawiających właściwości gleby 16.7.2.4. Integrowana produkcja roślin 16.7.3. Ochrona różnorodności biologicznej przez ograniczenie stosowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych w rolnictwie 16.7.4. Ochrona różnorodności biologicznej w działalności rolniczej 16.7.4.1. Uwagi wprowadzające 16.7.4.2. Wymogi wzajemnej zgodności 16.7.4.3. Płatność za działania środowiskowe 16.7.5. Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne 16.7.6. Rolnictwo ekologiczne 16.7.6.1. Koncepcja rolnictwa ekologicznego 16.7.6.2. Podstawy prawne w zakresie produkcji ekologicznej 16.7.6.3. Pojęcie i cele rolnictwa ekologicznego 16.7.6.4. Zasady produkcji ekologicznej 16.7.6.5. Produkty i substancje stosowane w rolnictwie oraz kryteria ich dopuszczenia 16.8. Prawne uregulowanie postępowania z organizmami genetycznie modyfikowanymi 16.8.1. Organizmy genetycznie zmodyfikowane w prawie unijnym 16.8.2. Organizmy genetycznie zmodyfikowane w prawie polskim Bibliografia

1. Środowisko i jego ochrona jako przedmiot regulacji prawnej; 2. Podstawy prawne ochrony środowiska i jego elementów przyrodniczych; 3. Prawne formy działania w zakresie ochrony środowiska; 4. Organy administracji w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego; 5. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów o ochroni środowiska; Refleksja ogólna

1. Zagadnienia wprowadzające. 2. Formy ochrony przyrody. 3. Pozostałe instytucje ochrony przyrody. 4. Organy i służby ochrony przyrody. 5. Wykonywanie ochrony przyrody. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody. 6. Odpowiedzialność prawna w ochronie przyrody

R.1 Teoretyczne aspekty ekologicznych rozwiązań podatkowych i finansowych; R.2 Rozwiązania prawne i instytucjonalne Polski oraz Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska; R.3 Regulacje podatkowe i finansowo-ekologiczne w prawie wewnętrznym i międzynarodowym; R.4 Zagraniczne systemy podatków ekologicznych; R.5 Międzynarodowe założenia i efekty ekologicznego opodatkowania; R.6 Redystrybucyjny charakter podatków ekologicznych i ich perspektywy; R.7 Ocena funkcjonowania podatków ekologicznych. Podatki i opłaty ekologiczne w Wielkiej Brytanii w 2000 r. Załączniki: Standardowe (liniowe) kredyty ekologiczne Banku Ochrony Środowiska SA; Niestandardowe kredyty ekologiczne Banku Ochrony Środowiska SA; Kredyty ekologiczne z dopłatami; Zestawienie emisji obligacji komunalnych (wrzesień 2000r.); Opłaty produktowe w wybranych krajach; Rodzaje opakowań; Rodzaje produktów; Rodzaje pozostałych produktów; Podatki ekologiczne w Unii Europejskiej i Norwegii w 1997r.; Stawki VAT i powszechnych podatków konsumpcyjnych od energii w krajach OECD w 1994r; Zachęty podatkowe przy inwestycjach środowiskowych; Globalne podatki jako procent ceny paliw; Ekologiczne obciążenia fiskalne w krajach OECD; Scenariusze podatku węglowego: symulowane efekty pakietów politycznych obejmujących instrumenty kompensacji, Wielka Brytania.

1. Wstęp, 2. Ogólne załozenia systemu odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska, 3. Odpowiedzialność za szkody w środowisku, 4. Inne instrumenty odpowiedzialności administracyjno-prawnej, 5. Główne akty prawne powoływane w opracowaniu

Wykaz skrótów; Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (DZ.U. Nr 75, poz. 439); 1. Przepisy ogólne (ar. 1-8); . Działania zapobiegawcze i naprawcze (art. 9-20); 3. Koszty przeprowadzania działań zapobiegawczych i naprawczych (art. 21-23); 4. Zgłaszanie bezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku i szkód w środowisku oraz zakończenia działań zapobiegawczych lub naprawczych (art. 24-26); 5. Postępowanie w przypadku bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku o charakterze transgranicznym (art. 27); 6. Przepisy karne (art. 28-29); 7. Zmiany w przepisach obowiązujących (art. 30-34); 8. Przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe (art. 35-39)

1. Wprowadzenie, 2. Komentarz: Strategia zrównoważonego rozwoju Unii europejskiej, Szósty program ochrony środowiska na lata 2001-2010, Ramowa Dyrektywa Wodna. 3. Dokumenty: Strategia zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej, Szósty Program Działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska na lara 201-2010, Ramowa Dyrektywa Wodna Unii Europejskiej