Książka stanowi nowe opracowanie o charakterze monograficznym spuścizny artystycznej, pedagogicznej i organizacyjnej Adama Didura (24.12.1873 – 7.01.1946) – śpiewaka operowego zasłużonego dla polskiej kultury muzycznej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, występującego z sukcesem na wszystkich liczących się scenach operowych Polski i świata, w tym Metropolitan Opera i Teatro alla Scala. Publikacja prezentuje aktualny stan badań na temat Didura i jego uczniów, na bazie opracowań, krytyki teatralnej oraz dokumentów archiwalnych udostępnionych, często po raz pierwszy, przez archiwa i instytucje polskie i zagraniczne. Obszerne miejsce w tomie zajęły teksty przynoszące najnowsze wyniki badań na temat tworzenia przez Didura i artystów ekspatriowanych ze Lwowa teatru operowego na Górnym Śląsku po drugiej wojnie światowej.
Książka stanowi nowe opracowanie o charakterze monograficznym spuścizny artystycznej, pedagogicznej i organizacyjnej Adama Didura (24.12.1873 – 7.01.1946) – śpiewaka operowego zasłużonego dla polskiej kultury muzycznej końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, występującego z sukcesem na wszystkich liczących się scenach operowych Polski i świata, w tym Metropolitan Opera i Teatro alla Scala. Publikacja prezentuje aktualny stan badań na temat Didura i jego uczniów, na bazie opracowań, krytyki teatralnej oraz dokumentów archiwalnych udostępnionych, często po raz pierwszy, przez archiwa i instytucje polskie i zagraniczne. Obszerne miejsce w tomie zajęły teksty przynoszące najnowsze wyniki badań na temat tworzenia przez Didura i artystów ekspatriowanych ze Lwowa teatru operowego na Górnym Śląsku po drugiej wojnie światowej.
Książka nie jest historycznym ujęciem anarchizmu, lecz ukazanie, jak literatura francuska ‒ zwłaszcza dramat ‒ odzwierciedlała czasy, w których anarchizm przeżywał swój największy rozkwit nad Sekwaną na przełomie XIX i XX w. Zawiera część spuścizny teatru sprzeciwu społecznego, który we Francji został odkryty dopiero pod koniec XX w. Ówcześni dramatopisarze sięgając po groteskę i konwencję gatunkową farsy, antycypując przy tym ekspresjonizm, teatr epicki i agitprop, ośmieszali przede wszystkim władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, kierujące się jedynie własnym interesem. Nie oszczędzali też dziennikarzy, wojskowych i duchowieństwa. Piszące wówczas kobiety zwalczają również władzę mężczyzn, kładąc podwaliny pod teatr feministyczny. Wybór utworów podyktowany był kryteriami atrakcyjności i aktualności, bo choć napisane zostały zgoła 100 lat temu i dzisiaj mogą, dzięki swojej uniwersalności, bawić, ale i straszyć. Lektura może również zainteresować historyka, który odnajdzie w nich atmosferę panującą w owych „gorących” czasach.
PERFORMATIVE ASPECTS OF ART The concept of performativity has been usually evoked in the discussions on the philosophy of language and the reflection on theatre and performance art. However, in recent years there have been some attempts to broaden its scope. The theoretically inclined researchers have been working out the main assumptions of the aesthetics of performativity. These are claimed to include the challenging of the boundaries of artistic disciplines, and emphasizing the active role of the recipients, for whom the art works become events developing in consequence of their actions. Besides those attempts to grasp the theoretical consequences of “the performative turn”, one should also note some very interesting practical analyses, employing the theory in the discussion on concrete works from different domain of art. It appears that one can discover transformational potential, focus on change rather than just existence, even in the domains traditionally regarded as “artifactual” (painting, sculpture, installations). The planned volume of “Art Inquiry” will be devoted to the reflection on both directions of expansion of the concept of performativity. We would like the authors to consider its general significance for aesthetics and for the theory of various domains of art. We also hope that they will show the changes occurring when its unique perspective is adopted in the discussion on both theatre, paratheatrical experiments, and film, and the domains which have traditionally emphasized the role of the artistic artifact. The title of this volume invites questions about the possible scope of performativity and its kinds. PERFORMATYWNE ASPEKTY SZTUKI Zagadnienie performatywności podejmowane było najczęściej w rozważaniach z zakresu filozofii języka oraz w refleksji nad teatrem i sztuką performance. W ostatnich latach zauważyć można jednak próby jego rozszerzenia. Z jednej strony zmierzają one do wypracowania założeń estetyki performatywności. Wśród jej cech wskazywane jest kwestionowanie granic poszczególnych dziedzin artystycznych, zaakcentowanie aktywnej roli odbiorców, dla których utwory stają się wydarzeniami rozwijającymi się w wyniku ich działań itd. Oprócz prób sformułowania teoretycznych konsekwencji „zwrotu performatywnego” zauważyć można także bardzo interesujące konkretne analizy polegające na uwzględnieniu właściwych dla niego założeń przy rozważaniu dokonań z różnych obszarów sztuki. Okazuje się, że nawet w obszarach twórczości uważanych tradycyjnie za „wytwórcze” (malarstwo, rzeźba, instalacja) odkryć można aspekty transformacyjne, zakładające nie trwanie, a przemiany. W najnowszym tomie „Art Inquiry” przewidywane jest rozważenie obu zasugerowanych wyżej obszarów ekspansji idei performatywności. Z jednej strony rozważone mają być jej ogólne konsekwencje dla estetyki i teorii różnych dziedzin sztuki. Z drugiej, pokazane zmiany występujące, gdy właściwy dla niej punkt widzenia zostanie uwzględniony zarówno w obszarze refleksji teatralnej, parateatralnej, filmowej, jak w dziedzinach, w których tradycyjnie akcentowano rolę wytwarzanego przedmiotu (dzieła). Tytuł tego tomu ma właściwie charakter pytania o możliwy zakres performatywności i jej odmiany.
1. Arteterapia w edukacji i rozwoju człowieka; 2. Prozdrowotność muzykoterapii; Tancerz we śnie- TEATR uzdrawiający. Dramat i dramatoterapia w Niemczech; Proces kreatywny w psychoterapii tańcem i ruchem- nośnik zmiany i integracji; Ciało-umysł-dzieło; Arteterapia w profilaktyce agresji; Wspieranie podmiotowości dziecka z niepełnosprawnością w procesie terapii muzycznej; Kobiety, zdrowie i choreoterapia- w świetle badań własnych; Mandala i jej wpływ na jakość ludzkiego życia w odniesieniu do badań naukowych i niekonwencjonalnych założeń, które nie zostały dotychczas zweryfikowane empirycznie; Poczucie jakości życia osób upośledzonych umysłowo uczestniczących w teatroterapii; O czytelnictwie i biblioterapii dzieci w kontekście salutogenicznej koncepcji Aarona Antonovsky'ego; Muzykoterapia dzieci i młodzieży z głęboką, złożoną niepełnosprawnością; Rola arteterapii w życiu osób niepełnosprawnych ruchowo. Od zniewolenia ku wolności; Przyzwolenie na szaleństwo czy forma terapii- taniec w ujęciu historycznym; Dzieło jako narzędzie pracy nad sobą; Znaczenie i terapeutyczna rola koncertów muzyki klasycznej w procesie rehabilitacji; Lingwistyka statystyczna w terapii wierszem; Warsztaty teatralne w szkole; Muzykoterapia w opinii terapeutów i rodziców; Arteterapia jako metoda rehabilitacji pacjentów oddziału psychiatrii sądowej o wzmocnionym zabezpieczeniu; Teatroterapia osób niepełnosprawnych intelektualnie. Wokół standardów jakości pracy terapeutycznej w porównaniu ze standardami imprez artystycznych; Prozdrowotne i lecznicze oddziaływanie sztuki na przykładzie dziejów muzyki; Sztuka w procesie kompleksowej terapii- wyniki badań własnych; 2. Arteterapia w praktyce edukacyjnej: Przykłady dobrych praktyk arteterapeutycznych; Scenariusze zajęć arteteraapeutycznych.
1. Czym jest arterapia? (Definicje terapii, psychoterapii, logoterapii, arteterapii, kulturoterapii, terapii sztuką, terapii przez twórczość); 2. Arteterapia i jej rodzaje: Muzykoterapia; Choreoterapia; Teatroterapia: Psychodrama, Drama, Pantomima, Terapia poprzez sztuki teatralna; Biblioterapia: Filoterapia
1. Czym jest arterapia? (Definicje terapii, psychoterapii, logoterapii, arteterapii, kulturoterapii, terapii sztuką, terapii przez twórczość); 2. Arteterapia i jej rodzaje: Muzykoterapia; Choreoterapia; Teatroterapia: Psychodrama, Drama, Pantomima, Terapia poprzez sztuki teatralna; Biblioterapia: Filoterapia
Panie Kutz, jo bych chioł pana prosić. Prolog; Proadom z widokiem na hutę. Dzieciństwo; Lauba, nasz uniwersytet. Wojna; Skąd ten gówniarz tyle może wiedzieć. Gimnazjum; Plebeje wygrywają. Filmówka; Reżyser znosi kwadratowe jajo. Krzyż walecznych i nikt nie woła; Jak na Ślązaka strasznie lubiłem życie. Lata sześćdziesiąte; Sól ziemi czarnej, czyli jak wyrzygałem śląski drut kolczasty; Perła w koronie z gówna; My z pokoju Kutza. Lata siedemdziesiąte w Katowicach; W domach z betonu nie ma Śląska. Paciorki jednego różańca; To ja pisałem felietony. Aresztowanie; Trzymać pół Polski za pysk. Teatr telewizji; Nic straszniejszego w życiu nie przeżyłem. Śmierć jak kromka chleba; Żeby coś zburzyć i coś naprawić. Polityka; Śląsk nie będzie cielęciem prowadzonym na rzeź. Autonomista; Starość. Rozmowa na urodziny; Kalendarium Kazimierza Kutza
Cieszyński Almanach Pedagogiczny jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytut Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski. Tom 6 Almanachu na temat Miejsce jako wartość kulturowa prezentuje rozważania pedagogiczne, kulturalne, społeczne nad zagadnieniem miejsca i jego wymiaru symbolicznego, kulturalnego i społecznego. W części recenzje omówiono publikację Józefy Bałachowicz, Ireny Adamek (red. naukowa), Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2017, s. 264. Całość zamyka Kronika, w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. Almanach (Tom 6) jest skierowany do teoretyków i praktyków aksjologii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych wychowawczymi i kulturalnymi aspektami pedagogiki. Publikacja jest adresowana do szerokiej rzeszy nauczycieli, badaczy, animatorów kultury. Monografia może stanowić źródło inspiracji do ciekawych propozycji i badań nad wartościami symbolicznymi, kulturowymi i społecznymi miejsca w naszym życiu indywidualnym oraz zbiorowym.
Cieszyński Almanach Pedagogiczny jest periodykiem o tematyce ogólnopedagogicznej, otwartym na szeroko rozumianą współpracę. Powstał z inicjatywy Dyrekcji Instytut Nauk o Edukacji Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski. Tom 6 Almanachu na temat Miejsce jako wartość kulturowa prezentuje rozważania pedagogiczne, kulturalne, społeczne nad zagadnieniem miejsca i jego wymiaru symbolicznego, kulturalnego i społecznego. W części recenzje omówiono publikację Józefy Bałachowicz, Ireny Adamek (red. naukowa), Kreatywność jako wymiar profesjonalizacji przyszłych nauczycieli wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2017, s. 264. Całość zamyka Kronika, w której podano wybrane osiągnięcia z pracy Instytutu. Almanach (Tom 6) jest skierowany do teoretyków i praktyków aksjologii wychowania i nauczania, pedagogów, nauczycieli, studentów pedagogiki, wiedzy o kulturze i osób zainteresowanych wychowawczymi i kulturalnymi aspektami pedagogiki. Publikacja jest adresowana do szerokiej rzeszy nauczycieli, badaczy, animatorów kultury. Monografia może stanowić źródło inspiracji do ciekawych propozycji i badań nad wartościami symbolicznymi, kulturowymi i społecznymi miejsca w naszym życiu indywidualnym oraz zbiorowym.
1. New forms of communication with the audience In theaters; 2. Cultural institutions in social media on the example of Polish public theatres; 3. Polish operas in social media - comparative analysis; 4. New media promotion of cultural institutions. Case study; 5. Game mechanisms in marketing activities of cultural institutions; 6. Exercise materials.
Oktawiusz Mirbeau jest autorem sześciu jednoaktówek, które swoim nowatorstwem antycypują teatr Harolda Pintera, Eugène’a Ionesco i Bertolda Brechta. Stare małżeństwa (Vieux ménages) ukazują piekło małżeńskie, poddając ostrej krytyce zafałszowany mieszczański świat. Kochankowie (Les Amants) są groteskową demistyfikacją pseudoromantycznej miłości. Autor drwi z napuszonego języka, za którym kryje się egzystencjalna pustka. Skrupuły (Scrupules), Epidemia (L’Épidémie) oraz Portfel (Le Portefeuille) należą do sztuk politycznie zaangażowanych i wpisują się w nurt teatru społecznego buntu, zapoczątkowany u schyłku XIX wieku. Epidemia jest protoekspresjonistyczną groteską, która ukazuje bezdusznych mieszczuchów dbających jedynie o własne interesy i brzuchy. Portfel i Skrupuły ośmieszają absurdalne prawo: w pierwszej z tych fars uczciwy kloszard, który znalazł pokaźną sumę pieniędzy, zostaje uwięziony z powodu braku zameldowania, w drugiej zaś ujawnia autor przestępczy charakter ustroju, w którym kradzież jest podstawową cnotą. W Wywiadzie (Interview) Mirbeau bezlitośnie atakuje prasę brukową, żywiącą się prymitywnymi tematami. Przekaz pisarza francuskiego i dzisiaj może nie tylko śmieszyć, ale też zmuszać do refleksji, zarówno nad rolą twórcy we współczesnym świecie, jak i nadwerężoną kondycją współczesnego człowieka, który wydaje się borykać ze swym losem od zarania dziejów ludzkości. Mimo że tworzył dość dawno temu, może być i dzisiaj ponadczasowy i niezwykle inspirujący.
Prezentowana publikacja to antologia przekładów dramatów francuskich z przełomu XIX i XX w., z nurtu tzw. teatru społecznego. Zawiera pierwsze polskie tłumaczenia tych, nieznanych rodzimemu Czytelnikowi, tekstów. Towarzyszy im esej wstępny redaktora tomu prezentujący rzadko podejmowane we współczesnej humanistyce zagadnienie teatru społecznego i przybliżający spolszczone dramaty. Książka stanowi kontynuację wcześniejszych antologii sztuk politycznie zaangażowanych: Anarchia i francuski teatr sprzeciwu społecznego 1880-1914 (2014) oraz Farsy i moralitety Octave’a Mirbeau (2015).
W publikacji autorka podejmuje temat rozwoju gatunku Volksstück ze szczególnym uwzględnieniem jej współczesnych kontynuacji w dramaturgii niemieckojęzycznej XX w. Nacisk kładzie przy tym zwłaszcza na refleksję dotyczącą XX-wiecznej odmiany gatunku - na realistyczny, zaangażowany dramat będący narzędziem społecznej krytyki. Jednocześnie Czytelnik ma szansę zapoznać się ze znaną, dotąd w Polsce jedynie w zarysie, historią XIX-wiecznej Volksstück i Volkstheater, które stanowią podłoże dla każdej późniejszej próby odniesienia do konwencji tego gatunku.
Dla niemieckojęzycznej literatury i teatru Volksstück (dosł. sztuka ludowa) to zdecydowanie więcej niż jedynie forma literacka, czy tradycja teatralna, to niemalże pewien sposób myślenia i egzystowania w sieci społecznych relacji. Ten niezwykle elastyczny gatunek, którego trwanie opiera się na szeroko pojętych „transfuzjach” zachodzących między teatrem a społeczeństwem, odzwierciedla złożoną sieć kulturowych powiązań i zależności. Innymi słowy, Volksstück to swego rodzaju fenomen kulturowy, stąd opisywanie jej jedynie z perspektywy stricte literaturoznawczej, bez uwzględniania szerszego kontekstu społecznego, politycznego, a nawet ekonomicznego, jest niemożliwe.
Książka Gatunki dramatyczne. Rekonfiguracje to zbiór esejów na temat przeobrażeń gatunkowych i estetycznych w najnowszej dramaturgii scenicznej, radiowej i telewizyjnej, rozpatrywanych w kontekście zmiany modelu współczesnego teatru. Autorki i autorzy proponują zróżnicowane refleksje: zarówno nad tradycyjnymi gatunkami, takimi jak komedia, jak i odmianami gatunkowymi stosunkowo świeżej daty. Prezentują ujęcia oferujące odmienne od tradycyjnych kryteria klasyfikacji i narzędzia opisu – rozpoznanie politycznego wymiaru genologii, pamięć i afekt jako kategorie gatunkowe, analizę formy z perspektywy intertekstualnych odniesień i rekombinacji, transformacje gatunkowe jako efekt powiązań dramatu z muzyką. Wiele miejsca zajmuje genologia multimedialna w rozmaitych odsłonach, a więc słuchowisko radiowe zrewolucjonizowane przez nowoczesną technologię emisji dźwięku, dramat telewizyjny czy nawigacja internetowa, modernizująca konstrukcję tekstu dramatycznego.
Książka Gatunki dramatyczne. Rekonfiguracje to zbiór esejów na temat przeobrażeń gatunkowych i estetycznych w najnowszej dramaturgii scenicznej, radiowej i telewizyjnej, rozpatrywanych w kontekście zmiany modelu współczesnego teatru. Autorki i autorzy proponują zróżnicowane refleksje: zarówno nad tradycyjnymi gatunkami, takimi jak komedia, jak i odmianami gatunkowymi stosunkowo świeżej daty. Prezentują ujęcia oferujące odmienne od tradycyjnych kryteria klasyfikacji i narzędzia opisu – rozpoznanie politycznego wymiaru genologii, pamięć i afekt jako kategorie gatunkowe, analizę formy z perspektywy intertekstualnych odniesień i rekombinacji, transformacje gatunkowe jako efekt powiązań dramatu z muzyką. Wiele miejsca zajmuje genologia multimedialna w rozmaitych odsłonach, a więc słuchowisko radiowe zrewolucjonizowane przez nowoczesną technologię emisji dźwięku, dramat telewizyjny czy nawigacja internetowa, modernizująca konstrukcję tekstu dramatycznego.
Zawiera: 1. Kultura muzyczna regionu: 1.1. Kultura muzyczna regionu jako podsystem kultury; 1.2. Tradycje muzyczne na Górnym Śląsku; 1.3. Tradycje muzyczne w Zagłębiu Dąbrowskim; 1.4. Instytucjonalny wymiar kultury muzycznej; 1.5. Teatr muzyczny w Polsce – geneza i współczesność. 2. Teatr w Gliwicach w panoramie instytucji kultury Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego: 2.1. Początku Operetki Śląskiej; 2.2. Przekształcenie Operetki Śląskiej w Gliwicki Teatr Muzyczny; 2.3. Zmierzch GTM; 2.4. Dziedzictwo GTM. Udział artystów gliwickiej sceny w musicalu „Karol” o życiu Jana Pawła II. 3. Działalność artystyczna Gliwickiego Teatru Muzycznego: 3.1. Repertuar; 3.2. Zespół artystyczny; 3.3. Regionalne inicjatywy edukacyjne i popularyzatorskie GTM.
Hamlet uzmysłowiony nie jest ścisłą analizą tekstu, nie jest też stricte pracą z zakresu filmoznawstwa, to próba połączenia dwóch wymiarów funkcjonowania Hamleta, mianowicie w kulturze wczesnej nowożytności (tekst) oraz w kulturze współczesnej (film). Hamlet uzmysłowiony nie jest ścisłą analizą tekstu, nie jest też stricte pracą z zakresu filmoznawstwa, ale raczej projektem z pogranicza orientacji badawczych, który uwzględnia różnicę pomiędzy reprezentacjami zmysłów w dwóch wymiarach funkcjonowania Hamleta w kulturze, z dodatkowym istotnym rozróżnieniem – wpływem różnicy płci poszczególnych postaci dramatu na reprezentacje doświadczeń angażujących zmysły. Rezultatem badawczym jest takie spojrzenie (by posłużyć się określeniem o zabarwieniu wizualnym) na uzmysłowiony dramat Szekspira, które potencjalnie może zaznaczyć się na polu badań nad Hamletem jako praca łącząca perspektywę genderowo-feministyczną z elementami antropologii kulturowej. Badania, które podejmują problematykę reprezentacji zmysłów na poziomie tekstu oraz na ekranie filmowym, to próba połączenia dwóch wymiarów funkcjonowania Hamleta, mianowicie w kulturze wczesnej nowożytności (tekst) oraz w kulturze współczesnej (film).
Hamlet uzmysłowiony nie jest ścisłą analizą tekstu, nie jest też stricte pracą z zakresu filmoznawstwa, ale raczej projektem z pogranicza orientacji badawczych, który uwzględnia różnicę pomiędzy reprezentacjami zmysłów w dwóch wymiarach funkcjonowania Hamleta w kulturze, z dodatkowym istotnym rozróżnieniem – wpływem różnicy płci poszczególnych postaci dramatu na reprezentacje doświadczeń angażujących zmysły. Rezultatem badawczym jest takie spojrzenie (by posłużyć się określeniem o zabarwieniu wizualnym) na uzmysłowiony dramat Szekspira, które potencjalnie może zaznaczyć się na polu badań nad Hamletem jako praca łącząca perspektywę genderowo-feministyczną z elementami antropologii kulturowej. Badania, które podejmują problematykę reprezentacji zmysłów na poziomie tekstu oraz na ekranie filmowym, to próba połączenia dwóch wymiarów funkcjonowania Hamleta, mianowicie w kulturze wczesnej nowożytności (tekst) oraz w kulturze współczesnej (film).