Wstęp; I. Teoretyczne podstawy problemów pedagogicznych – dyskusje i polemiki 1. Aktywne uczenie się studentów – potrzeba czy konieczność w kształceniu on-line; 2. E-sport – zajęcia godne polecenia czy bezpieczna przystań dla uzależnionych graczy komputerowych; 3. Wpływ kwarantanny na prokrastynacje wśród studentów polskich uczelni medycznych – teoretyczne założenia projektu badawczego. II. Praktyczne zastosowanie efektów badań pedagogicznych 1. Egzaminowanie w edukacji zdalnej a kształtowanie podmiotowości studentów kierunków nauczycielskich; 2. Wychowanie fizyczne w zdalnym nauczaniu w pandemii COVID-19 w opiniach licealistów; 3. Świadomość zagrożeń cyfrowych wśród opinii rodziców – badanie empiryczne. III. Współczesne problemy badań pedagogicznych w wymiarze międzynarodowym 1. The young adults’ adaptation strategies to the pandemic world.

Wstęp; Rozdział I. Historyczne korzenie i okresy rozwoju psychologii osobowości 1. U źródeł współczesnych teorii osobowości – wkład klasycznej psychologii 2. U źródeł współczesnych teorii osobowości – znaczenie analiz 3. U źródeł współczesnych teorii osobowości– rola psychologii personalistycznej 4. Ku współczesnym kształtom psychologii osobowości 4.1. Tradycje badawcze w psychologii osobowości 4.2. Okresy w nowożytnej psychologii osobowości Rozdział II. Kontrowersje wokół psychologii osobowości 1. Wiedza potoczna a wiedza naukowa o osobowości 2. Przyrodniczy i humanistyczny model interpretacji osobowości 3. Kryteria oceny wartości naukowej teorii osobowości 4. Teoria osobowości jako ogólna teoria zachowania 5. O metodach stosowanych w psychologii osobowości 6. Perspektywy analizy teorii osobowości 7. Zasada wyróżniania kategorii teorii osobowości – propozycja autorska Rozdział III. Człowiek jako podmiot i jego właściwości – dyspozycyjne podejście do interpretacji cech osobowości 1. Sięgając do przeszłości 2. Podstawowe sposoby i strategie interpretacji cech we współczesnej psychologii 3. Konstytucjonalne teorie osobowości 4. Główne wątki czynnikowej teorii osobowości H.J. Eysencka – teoria Wielkiej Trójki (PEN) 5. Neurofizjologiczne podstawy ekstrawersji i neurotyzmu – kontrowersje i propozycje 6. Psychobiologiczna teoria osobowości C.R. Cloningera 7. Humanistyczne podejście G.W. Allporta Rozdział IV. Człowiek jako podmiot i jego właściwości – deskryptywne podejście do sposobu analizy cech osobowości 1. Czynnikowa teoria cech R. Cattella 2. Wielka Piątka jako efekt analiz leksykalno-statystycznych 2.1. Wprowadzenie – krótka historia dążeń do odkrycia pięciu cech osobowości 2.2. Teoria Wielkiej Piątki R.R. McCrae i P.T. Costy 3. Cechy jako właściwości interpersonalne w interpretacji J.S. Wigginsa 4. Cechy interpersonalne w ujęciu T. Leary’ego 5. Cechy jako konstrukcje społeczne Rozdział V. Wielka Piątka jako źródło i inspiracja współczesnych badań nad osobowością. Próby integracji dyspozycyjnego i deskryptywnego podejścia do interpretacji cech 1. Kontrowersje wokół liczby czynników osobowości 2. Trudności z modelami bazującymi na Wielkiej Piątce 3. Podstawy biologiczne pięciu wymiarów osobowości – zwrot w kierunku dyspozycyjnych teorii cech 4. Przełamując słabości Wielkiej Piątki – Cybernetyczna Teoria Wielkiej Piątki C.G. DeYounga (CB5T) 5. Kołowy Model Metacech Osobowości W. Strusa, J. Cieciucha, T. Rowińskiego jako propozycja analizy struktury i dynamiki osobowości bazującej na modelu Wielkiej Piątki Rozdział VI. Kontrowersje wokół teorii cech – sytuacjonizm a teorie cech. Propozycje będące już historią wciąż obecną oraz propozycje współczesne 1. Behawioralne modele relacji podmiot – sytuacja – sięgając ku przeszłości 1.1. Podejście behawioralne J. Dollarda i N. Millera 1.2. Interpretacja osobowości według B.F. Skinnera 2. Interpretacja relacji podmiot – sytuacja w teorii pola K. Lewina 3. Sytuacjonizm jako przeciwwaga teorii cech – współczesność 4. Współczesne sposoby rozwiązania dylematu sytuacja – cecha – w obronie teorii cech 5. Motywacja jako podstawa wnioskowania o cechach – cechy intencjonalne w ujęciu J.C. Wakefielda 6. Interakcyjne modele cech – ogólne współczesne trendy interpretacji 7. Podejście interakcyjne o sposobie rozwiązania dylematu cecha – stan Rozdział VII. Propozycje rozwiązania dylematu cechy – sytuacja. Modele społeczno-poznawcze oraz ich rewizje i uzupełnienia 1. Modele oparte na społecznym uczeniu i na procesach samoregulacji 1.1. Specyfika i charakterystyka zjawiska samoregulacji 1.2. W kierunku uczenia społecznego – propozycja J. Rottera 1.3. Podejście interakcyjne A. Bandury – teoria społecznego uczenia się 1.4. Osobowość a społeczne uczenie w interpretacji W. Mischela 2. Wybrane modele integrujące podejście strukturalne i procesualne 2.1. Zmodyfikowana propozycja bazująca na podejściu społeczno-poznawczym – interpretacja D. Cervone 2.2. Próba powiązania podejścia cechowego z podejściem społeczno-poznawczym – analizy W. Fleesona 2.3. Model neuronalnej sieci według S.J. Reada, L.C. Millera Rozdział VIII. Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Ewolucyjna perspektywa interpretacji osobowości 1. Proces adaptacji jako podstawa rozwoju osobowości – współczesne trendy interpretacyjne 2. Społeczno-analityczna interpretacja osobowości według R. Hogana 3. Ewolucja i środowisko podstawą osobowości w interpretacji T. Millona 4. Ewolucyjne podejście do osobowości – teoria osobowości oparta na podstawowych systemach neuroafektywnych w ujęciu J. Pankseppa 5. Podejście ewolucyjne R. Fischera Rozdział IX. Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę. Kultura i jej znaczenie – teorie kulturowe osobowości oraz kierunki analizy relacji kultura – osobowość 1. Kultura a osobowość w interpretacji szkoły wzorców kulturowych – sięgając do historii badań i analiz 2. Współczesne kierunki badań nad relacją kultura – osobowość 2.1. Uwarunkowanie środowiskowo-kulturowe a osobowość (ewokacja kultury) 2.2. Problem akulturacji a rozwój osobowości 2.3. Transmisja kulturowa jako czynnik kreujący osobowość 2.4. Kategorie i formy kulturowe a przewidywane konfiguracje osobowości 2.5. Religia jako forma transmisji kultury a osobowość – na przykładzie hinduizmu 2.6. Uniwersalia kulturowe a osobowość Rozdział X. Właściwości natury i jej sposób spełniania się w interakcji z otoczeniem – sięgając ku przeszłości, która wciąż ma znaczenie. Ewolucja biologiczna i kulturowa podstawą osobowości w interpretacji S. Freuda i C.G. Junga 1. Podmiot i jego potrzeby naturalne w interakcji – psychoanaliza S. Freuda 2. Podmiot i kultura wpisana w naturę a indywidualna linia rozwoju – C.G. Jung Rozdział XI. Podmiot i jego potrzeby a formy adaptacji do społeczności i kultury 1. Człowiek i jego dążenie do twórczej adaptacji – podstawy teorii A. Adlera 2. Kultura a potrzeby podmiotu – propozycja H.S. Sullivana 3. Społeczność i kultura w interakcji z podmiotem – propozycja K. Horney 4. Kultura a potrzeby podmiotu – perspektywa psychoanalityczna E. Fromma Rozdział XII. Człowiek jako podmiot w interakcji z innymi – teorie relacji z obiektem. Kliniczne podejście w wyjaśnianiu rozwoju i zaburzeń osobowości 1. Mechanizmy obronne ego w interpretacji A. Freud 2. Mechanizmy rozwoju i zaburzeń w interpretacji M. Klein 3. Procesy kształtowania się osobowości w ujęciu M. Mahler 4. Rozwój ego w analizach W.R. Fairbairna 5. O.F. Kernberga interpretacja zaburzeń ego 6. Rozwój struktury „mnie” – propozycja D. Winnicotta 7. Psychologia self H. Kohuta Rozdział XIII. Człowiek jako podmiot w procesie adaptacji i rozwoju własnego potencjału – ku odkrywaniu własnej tożsamości 1. Psychologia ego H. Hartmanna 2. Kompetencja jako cel rozwoju i adaptacji – propozycja R. White’a 3. Teoria psychospołecznego rozwoju ego E.H. Eriksona 4. Rozwój w interpretacji kontynuatorów myśli eriksonowskiej 5. Mechanizmy i fazy rozwoju ego według J. Loevinger 6. Dążenie do spełnienia jako cel rozwoju w ujęciu Ch. Bühler Rozdział XIV. Człowiek jako podmiot działający i samoregulujący – aktywistyczno-regulacyjne teorie osobowości 1. Ogólne podstawy teorii aktywistyczno-regulacyjnych 2. Działalność jako podstawa osobowości w interpretacji S.L. Rubinsztejna 3. Aktywistyczna teoria osobowości A.N. Leontjewa 4. Osobowość w interpretacji S. Gerstmanna 5. Osobowość jako system tworzący i realizujący plany – propozycja T. Mądrzyckiego 6. Regulacyjna Teoria Osobowości J. Reykowskiego 7. Osobowość jako organizacja informacji w interpretacji W. Łukaszewskiego 8. Zadania podstawą rozwoju osobowości w interpretacji K. Obuchowskiego 9. Główne współczesne problemy aktywistycznej interpretacji osobowości 10. Działanie jako proces samoregulacji Rozdział XV. Od spełnienia potrzeb i doświadczania siebie ku tworzeniu własnej tożsamości w interakcji 1. Naturalne dążenia – od realizacji potrzeb ku wartościom 1.1. Główne idee A. Angyala 1.2. Dążenie do spójności wartości jako podstawowy motyw – interpretacja P. Lecky’ego 1.3. Syndromy osobowości w ujęciu A. Maslowa 1.4. Dążenie do realizacji siebie a rozwój osobowości – interpretacja C.R. Rogersa 2. Człowiek jako istota rozumiejąca i doświadczająca – antycypacja podstawą osobowości 3. Od potrzeb ku narracji – personologia H. Murraya 4. Biograficzne i narracyjne podstawy osobowości – konsekwencje teorii H. Murraya 5. Podmiot doświadczający w interpretacji H.J.M. Hermansa – w stronę dialogowego „ja” Rozdział XVI. Człowiek jako podmiot odkrywający sens – egzystencjalna psychologia osobowości. W stronę podmiotu osobowego 1. Podstawowe założenia psychologii egzystencjalnej 2. Stawanie się w interpretacji L. Binswangera 3. Warunki rozwoju osobowości w ujęciu R. Maya 4. Mechanizmy nadawania znaczeń w interpretacji E. Strausa 5. Wola sensu jako podstawa rozwoju osobowości w teorii V. Frankla 6. Człowiek jako podmiot osobowy w interpretacji K. Popielskiego Rozdział XVII. Autorska propozycja personalistycznej interpretacji osobowości 1. U podstaw możliwości interpretacji osobowości – ścieżki metodologiczne 2. Podstawy empiryczne uzasadniające możliwość interpretacji rozwoju osobowości poprzez odniesienie do atrybutów osoby 3. Spełnianie się osoby jako podstawa rozwoju osobowości 4. Prawa rozwoju osobowości 4.1. Zasada „przywiązanie – dystansowanie – indywiduacja” 4.2. Relacja pomiędzy perspektywą subiektywną a perspektywą obiektywną 4.3. Zasada „od zewnątrz do wewnątrzoparcia” 4.4. Rozwój w kierunku bycia podmiotem; Zakończenie; Bibliografia; Spis tabel i rysunków.

1. Historyczne korzenie i okresy rozwoju psychologii osobowości, 2. Kontrowersje wokół psychologii osobowości, 3. Człowiek jako podmiot i jego właściwości - teorie cech, 4. Człowiek jako podmiot i jego właściwości - leksykalno-statystyczne podejście do interpretacji cech osobowości, 5. Kontrowersje wokół teorii cech - sytuacjonalizm a teorie cech, 6. Podmiot kształtowany w procesie adaptacji - od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę, 7. Właściwości natury i jej sposób spełniania się w interakcji z otoczeniem - sięgając ku przeszłości, która wciąż ma znaczenie. Ewolucja a podstawą osobowości, 8. Podmiot i jego potrzeby a formy adaptacji do społeczności i kultury, 9. Człowiek jako podmiot w interakcji z innym - teorie relacji z obiektem, 10. Człowiek jako podmiot w procesie adaptacji i rozwoju własnego potencjału - ku odkrywaniu własnej tożsamości, 11. Człowiek jako podmiot działający i samoregulujący - aktywistyczno-regulacyjne teorie osobowości, 12. Od spełnienia potrzeb i doświadczanie siebie ku tworzeniu własnej tożsamości w interakcji, 13. Człowiek jako podmiot odkrywający sens - egzystencjalna psychologia osobowości. W stronę podmiot osobowego, 14. Autorska propozycja personalistycznej interpretacji osobowości

1. Pierwotne wyzwania: szkic o uniwersalnych ograniczeniach podmiotowości: Przewaga regulacji automatycznej nad refleksyjna; Asymetria negatywno-pozytywna: przewaga tendencji obronnych nad wzrostowymi; Słowo podsumowania dotyczącego źródeł ograniczeń podmiotowości: regulacja automatyczna i obronna; 2. Badania nad uleganiem wpływom utajnionych bodźców: Jak mierzyć nieświadome emocje?; Wyniki badań: przejawy wpływu utajnionych procesów na jawne reagowanie; Wyniki badań: ograniczenia i szanse; 3. Szanse: szkic o rozwoju podmiotowości: Od dziecięcego egocentryzmu do refleksyjnej samoświadomości; Od popędów i obronności do ideałów i nadziei; Podsumowanie: podstawy i przejawy podmiotowości; 4. Badania nad wpływem refleksyjności na przetwarzanie jawnych i utajnionych informacji: Cele i metody pomiaru refleksyjności; Refleksyjność a tempo funkcjonowania poznawczego; Przejawy specyficznych powiązań między treścią przekonań a reakcjami na utajnione bodźce; Niespecyficzne następstwa samej koncentracji refleksyjnej w reakcjach na utajone bodźce; Dyskusja końcowa wyników przedstawionych w ramkach 6-15; 5. W poszukiwaniu podstaw podmiotowości: badania nas rolą poznawczego wyodrębnienia własnej osoby: Konceptualizacja pojęcia "poznawcze wyodrębnienie własnej osoby"; Przesłanki wyboru sposobu pomiaru stopnia poznawczego wyodrębnienia Ja; KSS: metoda pomiaru stopnia poznawczego wyodrębnienia Ja; Eksperymentalne badania nad regulacyjnym znaczeniem stopnia wyodrębnienia Ja; Dyskusja empirycznych ustaleń dotyczących roli poznawczego wyodrębnienia Ja opisanych w ramkach 16-22; 6. W poszukiwaniu istoty podmiotowości: badania nad rolą refleksyjnych standardów wartościowania: Metoda pomiaru refleksyjnych, osobistych standardów wartościowania; Badania nad związkami poznawczego wyodrębnienia Ja z właściwościami standardów wartościowania; Zróżnicowanie standardów wartościowania a uleganie wpływom utajnionych bodźców afektywnych; Standardy wartościowania a przejawy ustosunkowań wobec Swoich i Obcych; Refleksja końcowa nad empirycznymi próbami uchwycenia roli standardów wartościowania w wyznaczaniu podmiotowości; 7. Implikacje: o pożytkach wynikających z rozwoju podmiotowości: O kilku cnotach, które wynikają z rozwoju podmiotowości; Pytanie Philipa Zimbardo: dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?; Skala makro- konkluzja Stevena Pinkera: Żegnaj, przemocy