1. Czystsza produkcja jako element strategii ekorozwoju. 2. Strategia czystszej produkcji. 3. Realizacja strategii czystszej produkcji w Polsce. 4. Kierunki działań w zakresie zapobiegania i ograniczania ilości wytwarzanych zanieczyszczeń. 5. Metody oceny ekologicznej jako narzędzia systemu zarządzania środowiskowego. 6. Metoda oceny ekologicznej technologii czystszej produkcji. 7. Weryfikacja metody oceny ekologicznej technologii czystszej produkcji na przykładzie procesów technologicznych realizowanych w zakładach przemysłu cukierniczego "Wawel" SA. 8. Ekologiczne i ekonomiczne efekty realizacji programów czystszej produkcji w wybranych przedsiębiorstwach.

1. Wprowadzenie. 2. Program kształcenia dotyczących zagadnień ochrony środowiska: Cele i zakres wykładów; Tematyka wykładów. 3. Studia podyplomowe "Ochrona i zarządzanie środowiskiem": Cel i zakres; Program studiów podyplomowych pt. "Ochrona i zarządzanie środowiskiem". 4. Zagadnienia globalne: Problemy związane z postępem cywilizacji; Eksploatacja zasobów przyrody; Człowiek a środowisko. 5. Konsekwencje wzrostu ludności świata: Dynamika wzrostu ludności świata a wyżywienie; Aglomeracje; Wskaźniki produkcyjne a stan środowiska. 6. Wpływ zanieczyszczeń antropogenicznych na środowisko: Źródła zanieczyszczeń antropogenicznych; Hałas i wibracje; Promieniowanie elektromagnetyczne. 7. Zasoby surowcowe i wpływ ich eksploatacji na środowisko: Zagrożenia związane z eksploatacją złóż kruszyw naturalnych i surowców ceramicznych; Zagrożenia związane z eksploatacją złóż węgla kamiennego; Eksploatacja siarki. 8. Emisja zanieczyszczeń przez przemysł materiałów budowlanych: Wapno, cement i gips - komponenty do produkcji materiałów budowlanych; Wyroby przemysłu materiałów budowlanych; Przemysł materiałów budowlanych a środowisko. 9. Emisja zanieczyszczeń przez przemysł metalurgiczny: Wiadomości ogólne; Podział przemysłu metalurgicznego; Surowce i procesy technologiczne przemysłu metalurgicznego; Ochrona środowiska w przemyśle metalurgicznym. 10. Przemysł chemiczny: Rys historyczny; Przemysł koksochemiczny. 11. Energetyka konwencjonalna: Emisja zanieczyszczeń z procesów energetycznych; Technologia wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej; Lokalizacja konwencjonalnych zakładów energetycznych; Cienie energetyki konwencjonalnej. 12. Energetyka jądrowa: Promieniowanie jonizujące; Reaktory jądrowe; Składowanie odpadów promieniotwórczych; Radioaktywność; Niebezpieczeństwa związane z awarią reaktorów jądrowych; Napromienianie żywności. 13. Wpływ rolnictwa na środowisko: Procesy glebotwórcze; Geneza i charakterystyka gleb w Polsce; Bonitacja gleb; Zanieczyszczenia gleb i roślin; Wpływ ekotoksyn na wegetację roślin; Wpływ rolnictwa na środowisko. 14. Gospodarka wodno-ściekowa: Cykl hydrologiczny; Związek między wodami powierzchniowymi i podziemnymi; Równanie bilansowe; Zasoby wodne Polski; Jakość wód; Oczyszczanie ścieków w Polsce; Metody oczyszczania ścieków; Proces samooczyszczania wód; Wpływ powodzi na stan czystości rzek. 15. Odpady a zagrożenie środowiska: Gospodarka odpadami w świetle prawa; Deponowanie odpadów na wysypiskach

1. Wstęp; 2. Statystyka w ochronie środowiska: Ochrona atmosfery Gospodarka odpadami; Gospodarka wodno-ściekowa; Zasoby przyrody; Finansowanie inwestycji proekologicznych. 3. Zmiany klimatyczne, a czynniki zanieczyszczające środowisko: Efekt cieplarniany a zmiany klimatu; Promieniowanie słoneczne; Wpływ działalności człowieka na ocieplenie klimatu; Międzynarodowe i polityczne aspekty zmian klimatu. 4.Monitoring stanu środowiska: Rodzaje sieci monitoringowych; Przykłady sieci monitoringowych. 5. Ochrona środowiska w prawodawstwie polskim i unijnym: Polskie prawo ochrony środowiska; Dyrektywy i rozporządzenia krajów EWG z zakresu ochrony środowiska; Proces dostosowywania polskich przepisów do unijnych norm ochrony środowiska; Konwencje UE, do których przy stąpiła RP; Zadania i kompetencje organów administracji publicznej w Polsce w zakresie ochrony środowiska. 6. Wybrane przykłady strategii ochrony i zarządzania środowiskiem: Recykling; Gospodarka odpadami medyczny mi; Odzyskiwanie terenów poprzemysłowych. 7. Rekultywacja: Wstęp; Działania rekultywacyjne; Wy brane metody rekultywacji. 8. Charakterystyka problemu zarządzania środowiskiem: Wprowadzenie; Zasady zarządzania środowiskiem na poziomie województwa; Zarządzanie środowiskiem w aspekcie ekorozwoju i wymogów prawnych. 9. Zakończenie.

R.1 Z rozwoju koncepcji ochrony środowiska: Wprowadzenie; Z dziejów polskiego prawodawstwa ochronnego; Przykłady prawodawstwa historycznego; Z historii polskiego ruchu ochrony przyrody. R.2 Podstawowe pojęcia: Uwagi ogólne; Pojęcie środowiska; Pojęcie ochrony i kształtowania; W sprawie pojęcia zrównoważonego rozwoju. R.3 Przesłanki ochrony środowiska: Wprowadzenie; Przesłanki biologiczne; Przesłanki społeczne; Przesłanki ekonomiczne. R.4 Prawno-międzynarodowe aspekty ochrony środowiska: początki globalnych przedsięwzięć międzynarodowych.; Przykłady europejskich i międzynarodowych konwencji; Ekologia jako wyznacznik ładu międzynarodowych., Edward J. Pałyga; Konferencja w Rio de Janeiro (1992); Przykłady aktów prawnych Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego, Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej; UE a Polska. R.5 Uwagi o polskim systemie regulacji prawnej ochrony środowiska: Sposób determinacji prawnej ochrony środowiska; Cechy charakterystyczne norm prawa ochrony środowiska; Problem zasad ogólnych prawa ochrony środowiska.; Zasady ogólne w ustawie z 2001r. Prawo ochrony środowiska.; W sprawie nowego działu prawa; O podstawowych problemach dostosowania polskiego porządku prawnego do prawa UE; Postanowienia Konstytucji z zakresu ochrony środowiska R.6 Determinacja pozaprawna: Etyka a środowisko; Ekologia głęboka i kształtowanie świadomości ekologicznej; Ochrona etyczna środowiska naturalnego, ks. Jan Grzesica; Etyka środowiska naturalnego, Jan Białostocki; Z orędzia Jana Pawła II na światowy dzień pokoju 1.01. 1990; Klub Rzymski a ochrona środowiska.; Ochrona środowiska jako przedmiot wykładu akademickiego. R.7 Z organizacji ochrony środowiska: Organy władzy ustawodawczej; Organy naczelne administracji rządowej; Centralne organy administracji rządowej; Terenowe organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego; Administracja zespolona; Terenowe organy rządowej administracji nie zespolonej; Swoiste organy ochrony; Społeczne podmioty ochrony; O państwowym monitoringu środowiska. R.8 Administracyjno-prawne formy działań ochronnych: Wprowadzenie; Ochrona wód; Ochrona powietrza; Ochrona gruntów; Ochrona zasobów mineralnych i ich środowiska; Ochrona lasów; Ochrona zadrzewień (ochrona zieleni); Ochrona krajobrazu; Ochrona parków; Ochrona rezerwatów; Ochrona indywidualnych tworów przyrody; Ochrona parków gminnych; Ochrona roślin; Ochrona zwierząt; Ochrona żywności; Ochrona przed odpadami; Ochrona przed stanami fizycznymi sztucznie wytworzonymi. R.9 Podstawowe instytucje ochrony środowiska: Z teorii obszarów specjalnych; Normy dopuszczalnych zanieczyszczeń; Pieniężne kary administracyjne; Opłaty; Fundusze specjalne. R.10 Interes jednostki w prawie ochrony środowiska: Podmiot i przedmiot ochrony; Kryteria podziału sytuacji prawnych jednostki; Uprawnienie a obowiązek. R.11 Dostęp do informacji: Problematyka dostępu do informacji z zakresu ochrony środowiska; Różnorodność doświadczeń z zakresu wolności informacyjnej; Przykłady aktów prawnych. R.12 Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska: Wprowadzenie; Odpowiedzialność administracyjna; Rola odpowiedzialności cywilnej; Znaczenie karnej ochrony środowiska; Problem odpowiedzialności międzynarodowej. R.13 Stan polityki w ochronie: Zielona Płuca Polski (Uchwała Sejmu RP z dn.10.05.1991r. w sprawie polityki ekologicznej, Mon. Pol .Nr 18,poz.118); Prognoza ostrzegawcza dotycząca zmian stanu zdrowia społeczeństwa na skutek warunków środowiskowych; Polityka ekologiczna państwa; Koncepcja polityki przestrzennej zagospodarowania kraju. Fragmenty.

R.1 Z rozwoju koncepcji ochrony środowiska: Wprowadzenie; Z dziejów polskiego prawodawstwa ochronnego; Przykłady prawodawstwa historycznego; Z historii polskiego ruchu ochrony przyrody. R.2 Podstawowe pojęcia: Uwagi ogólne; Pojęcie środowiska; Pojęcie ochrony i kształtowania; W sprawie pojęcia zrównoważonego rozwoju. R.3 Przesłanki ochrony środowiska: Wprowadzenie; Przesłanki biologiczne; Przesłanki społeczne; Przesłanki ekonomiczne. R.4 Prawno-międzynarodowe aspekty ochrony środowiska: początki globalnych przedsięwzięć międzynarodowych.; Przykłady europejskich i międzynarodowych konwencji; Ekologia jako wyznacznik ładu międzynarodowych., Edward J. Pałyga; Konferencja w Rio de Janeiro (1992); Przykłady aktów prawnych Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego, Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej; UE a Polska. R.5 Uwagi o polskim systemie regulacji prawnej ochrony środowiska: Sposób determinacji prawnej ochrony środowiska; Cechy charakterystyczne norm prawa ochrony środowiska; Problem zasad ogólnych prawa ochrony środowiska.; Zasady ogólne w ustawie z 2001r. Prawo ochrony środowiska.; W sprawie nowego działu prawa; O podstawowych problemach dostosowania polskiego porządku prawnego do prawa UE; Postanowienia Konstytucji z zakresu ochrony środowiska R.6 Determinacja pozaprawna: Etyka a środowisko; Ekologia głęboka i kształtowanie świadomości ekologicznej; Ochrona etyczna środowiska naturalnego, ks. Jan Grzesica; Etyka środowiska naturalnego, Jan Białostocki; Z orędzia Jana Pawła II na światowy dzień pokoju 1.01. 1990; Klub Rzymski a ochrona środowiska.; Ochrona środowiska jako przedmiot wykładu akademickiego. R.7 Z organizacji ochrony środowiska: Organy władzy ustawodawczej; Organy naczelne administracji rządowej; Centralne organy administracji rządowej; Terenowe organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego; Administracja zespolona; Terenowe organy rządowej administracji nie zespolonej; Swoiste organy ochrony; Społeczne podmioty ochrony; O państwowym monitoringu środowiska. R.8 Administracyjno-prawne formy działań ochronnych: Wprowadzenie; Ochrona wód; Ochrona powietrza; Ochrona gruntów; Ochrona zasobów mineralnych i ich środowiska; Ochrona lasów; Ochrona zadrzewień (ochrona zieleni); Ochrona krajobrazu; Ochrona parków; Ochrona rezerwatów; Ochrona indywidualnych tworów przyrody; Ochrona parków gminnych; Ochrona roślin; Ochrona zwierząt; Ochrona żywności; Ochrona przed odpadami; Ochrona przed stanami fizycznymi sztucznie wytworzonymi. R.9 Podstawowe instytucje ochrony środowiska: Z teorii obszarów specjalnych; Normy dopuszczalnych zanieczyszczeń; Pieniężne kary administracyjne; Opłaty; Fundusze specjalne. R.10 Interes jednostki w prawie ochrony środowiska: Podmiot i przedmiot ochrony; Kryteria podziału sytuacji prawnych jednostki; Uprawnienie a obowiązek. R.11 Dostęp do informacji: Problematyka dostępu do informacji z zakresu ochrony środowiska; Różnorodność doświadczeń z zakresu wolności informacyjnej; Przykłady aktów prawnych. R.12 Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska: Wprowadzenie; Odpowiedzialność administracyjna; Rola odpowiedzialności cywilnej; Znaczenie karnej ochrony środowiska; Problem odpowiedzialności międzynarodowej. R.13 Stan polityki w ochronie: Zielona Płuca Polski (Uchwała Sejmu RP z dn.10.05.1991r. w sprawie polityki ekologicznej, Mon. Pol .Nr 18,poz.118); Prognoza ostrzegawcza dotycząca zmian stanu zdrowia społeczeństwa na skutek warunków środowiskowych; Polityka ekologiczna państwa; Koncepcja polityki przestrzennej zagospodarowania kraju. Fragmenty.

R.1 Z rozwoju koncepcji ochrony środowiska: Wprowadzenie; Z dziejów polskiego prawodawstwa ochronnego; Przykłady prawodawstwa historycznego; Z historii polskiego ruchu ochrony przyrody. R.2 Podstawowe pojęcia: Uwagi ogólne; Pojęcie środowiska; Pojęcie ochrony i kształtowania; W sprawie pojęcia zrównoważonego rozwoju. R.3 Przesłanki ochrony środowiska: Wprowadzenie; Przesłanki biologiczne; Przesłanki społeczne; Przesłanki ekonomiczne. R.4 Prawno-międzynarodowe aspekty ochrony środowiska: początki globalnych przedsięwzięć międzynarodowych.; Przykłady europejskich i międzynarodowych konwencji; Ekologia jako wyznacznik ładu międzynarodowych., Edward J. Pałyga; Konferencja w Rio de Janeiro (1992); Przykłady aktów prawnych Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego, Rady Europy i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej; UE a Polska. R.5 Uwagi o polskim systemie regulacji prawnej ochrony środowiska: Sposób determinacji prawnej ochrony środowiska; Cechy charakterystyczne norm prawa ochrony środowiska; Problem zasad ogólnych prawa ochrony środowiska.; Zasady ogólne w ustawie z 2001r. Prawo ochrony środowiska.; W sprawie nowego działu prawa; O podstawowych problemach dostosowania polskiego porządku prawnego do prawa UE; Postanowienia Konstytucji z zakresu ochrony środowiska R.6 Determinacja pozaprawna: Etyka a środowisko; Ekologia głęboka i kształtowanie świadomości ekologicznej; Ochrona etyczna środowiska naturalnego, ks. Jan Grzesica; Etyka środowiska naturalnego, Jan Białostocki; Z orędzia Jana Pawła II na światowy dzień pokoju 1.01. 1990; Klub Rzymski a ochrona środowiska.; Ochrona środowiska jako przedmiot wykładu akademickiego. R.7 Z organizacji ochrony środowiska: Organy władzy ustawodawczej; Organy naczelne administracji rządowej; Centralne organy administracji rządowej; Terenowe organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego; Administracja zespolona; Terenowe organy rządowej administracji nie zespolonej; Swoiste organy ochrony; Społeczne podmioty ochrony; O państwowym monitoringu środowiska. R.8 Administracyjno-prawne formy działań ochronnych: Wprowadzenie; Ochrona wód; Ochrona powietrza; Ochrona gruntów; Ochrona zasobów mineralnych i ich środowiska; Ochrona lasów; Ochrona zadrzewień (ochrona zieleni); Ochrona krajobrazu; Ochrona parków; Ochrona rezerwatów; Ochrona indywidualnych tworów przyrody; Ochrona parków gminnych; Ochrona roślin; Ochrona zwierząt; Ochrona żywności; Ochrona przed odpadami; Ochrona przed stanami fizycznymi sztucznie wytworzonymi. R.9 Podstawowe instytucje ochrony środowiska: Z teorii obszarów specjalnych; Normy dopuszczalnych zanieczyszczeń; Pieniężne kary administracyjne; Opłaty; Fundusze specjalne. R.10 Interes jednostki w prawie ochrony środowiska: Podmiot i przedmiot ochrony; Kryteria podziału sytuacji prawnych jednostki; Uprawnienie a obowiązek. R.11 Dostęp do informacji: Problematyka dostępu do informacji z zakresu ochrony środowiska; Różnorodność doświadczeń z zakresu wolności informacyjnej; Przykłady aktów prawnych. R.12 Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska: Wprowadzenie; Odpowiedzialność administracyjna; Rola odpowiedzialności cywilnej; Znaczenie karnej ochrony środowiska; Problem odpowiedzialności międzynarodowej. R.13 Stan polityki w ochronie: Zielona Płuca Polski (Uchwała Sejmu RP z dn.10.05.1991r. w sprawie polityki ekologicznej, Mon. Pol .Nr 18,poz.118); Prognoza ostrzegawcza dotycząca zmian stanu zdrowia społeczeństwa na skutek warunków środowiskowych; Polityka ekologiczna państwa; Koncepcja polityki przestrzennej zagospodarowania kraju. Fragmenty.

1.Istota i zakres polityki ekologicznej, 2.Ekorozwój jako podstawa polityki ekologicznej państwa, 3.Podmioty polityki ekologicznej w Polsce, 4.Instrumenty polityki ekologicznej w Polsce

Zagadnienia wstępne; Podstawy ustrojowe i gospodarka budżetowa Unii Europejskiej oraz zasięg terytorialny prawa Unii Europejskiej; Porządek prawny unii Europejskiej (główne składniki strukturalne obowiązującego systemu prawnego); Zarys systemu prawnego ochrony środowiska Unii Europejskiej; Główne założenia polityki ochrony środowiska oraz programy działań; Europejska agencja ochrony środowiska, jej rola i zadania w zapewnieniu skutecznych metod monitorowania środowiska; Wspieranie finansowe ochrony środowiska we wspólnocie i główne obszary działań wspieranych finansowo; Prawno-materialne podstawy ochrony środowiska Unii Europejskiej; Zagadnienie harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z wymogami prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej.

Koncepcja problemu ekologicznego; Problemy ekologiczne - przyczyny; Rozwiąznia problemów ekologicznych.