Zgodnie z tradycją czasopisma problematyka szóstego tomu „Logopedii Silesiany” ukazuje komunikację i mowę w bogatej perspektywie opisu. Zaprezentowane artykuły odzwierciedlają troskę Autorów o możliwie jak najdoskonalszy sposób przedstawienia mowy w rozwoju i w zaburzeniach, by po raz kolejny podkreślić, że analiza zachowań porozumiewania się niezmiennie wskazuje na złożone aspekty ludzkiego poznania i funkcjonowania. (fragment Wstępu)
Wstęp. 1. Mamo, tato, ja się komunikuję ! 2. AAC - co to takiego? 3. Mity dotyczące AAC. 4. Słownik terminów AAC i prezentacja pierwszych pomocy. 5. Przegląd wybranych programów komunikacyjnych. 6. Pierwsze AAC-owe kroki dla rodzica. 7. Pierwsze AAC-owe kroki dla terapeuty. 8. Zabawy komunikacyjne. 9. Pomoce terapeutyczne, które możesz zrobić sam. 10. Komiks. 11. Koniec, a może początek. Bibliografia. O Autorce. Aneks.
Afazjologia to bogate i inspirujące kompendium wiedzy o zaburzeniach mowy. W monografii przedstawiono szerokie ujęcie afazjologii, której zakres obejmuje zarówno zaburzenia mowy pochodzenia organicznego (afazja, dyzartria, dysglosja, oligofazja), jak i trudności w porozumiewaniu się osób dorosłych z ADHD, laryngektomowanych oraz wybudzonych ze śpiączki. W publikacji omówiono najnowszą wiedzę na temat dysfunkcji werbalnych, stanowiących barierę komunikacyjną wyraźnie obniżającą jakość życia pacjentów. Autorzy opisali również kryteria diagnozy dyferencjalnej organicznych zaburzeń mowy oraz nowoczesne strategie i metody ich terapii, a także wymiar społeczny. Ciekawe opisy przypadków i propozycje narzędzi diagnostycznych będą przydatne w codziennej praktyce osób zajmujących się zaburzeniami mowy.
Zawiera: Część I. Choroba Alzheimera jako choroba otępienia. 1: Choroba Alzheimera w świetle aktualnych kryteriów diagnostycznych; 2: Obraz kliniczny i diagnostyka różnicowa choroby Alzheimera o późnym i wczesnym początku. Część II. Komunikacja językowa i jej zaburzenia w chorobie Alzheimera. 3: Mowa w chorobie Alzheimera; 4: Zaburzenia językowych sprawności systemowych w chorobie Alzheimera; 5: Zaburzenia sprawności dialogowych w chorobie Alzheimera. Charakterystyka; 6: Zaburzenia sprawności monologowych w chorobie Alzheimera. Charakterystyka na materiale języka polskiego; 7: Zaburzenia językowej sprawności społecznej i sytuacyjnej w chorobie Alzheimera. Charakterystyka na materiale języka polskiego; 8: Komunikacja pisemna w chorobie Alzheimera; 9: Neuropsychologiczna diagnoza funkcji poznawczych i językowych w chorobie Alzheimera; 10: Diagnostyka różnicowa afazji pierwotnej postępującej w przebiegu choroby Alzheimera. Część III. Usprawnienie komunikacji językowej w chorobie Alzheimera. 11: Niefarmakologiczne metody terapii w chorobie Alzheimera; 12: Terapia pośrednia w otępieniu. Programy terapii; 13: Bariery w terapii pośredniej. Problemy w komunikowaniu się z chorym; 14: Memory books w opiece logopedycznej nad pacjentem z chorobą Alzheimera. Zastosowanie w terapii pośredniej; 15: Memory books w terapii bezpośredniej. Wskazania do pracy logopedycznej; 16: Terapia bezpośrednia. Wykorzystanie metody zanikających podpowiedzi i bezbłędnego uczenia się; 17: Stymulowanie aktywności językowej chorego. Rodzaje ćwiczeń językowych w ramach terapii bezpośredniej; 18: Terapia pacjentów z wariantem logopenicznym afazji pierwotnej postępującej.
Zawiera: ROZDZIAŁ 1. Niepełnosprawność intelektualna – wprowadzenie do problematyki 1.1. Zarys problemów 1.2. Refleksje nad inteligencją ogólną i jej regulacyjną rolą 1.3. Osoba niepełnosprawna intelektualnie w kulturze 1.4. Kierunki wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną ROZDZIAŁ 2. Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną 2.2. Możliwości komunikacyjne dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 2.3. Możliwości komunikacyjne dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym 2.4. Możliwości komunikacyjne osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim ROZDZIAŁ 3. Niepełnosprawność intelektualna jako zaburzenie współwystępujące 3.1. Rozwój i zaburzenia komunikacji językowej u osób z zespołem Downa 3.2. Rozwój i zaburzenia komunikacji językowej u osób z zespołem Gregga 3.3. Masaż logopedyczny 3.4. Możliwości komunikacyjne osób z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi (PDD – Pervasive Developmental Disorders) ROZDZIAŁ 4. Niepełnosprawność intelektualna jako zaburzenie mogące współwystępować z innymi zespołami 4.1. Mózgowe porażenie dziecięce jako zespół objawów chorobowych 4.2. Zaburzenia rozwoju psychoruchowego dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym 4.3. Etiologia i klasyfikacje mózgowego porażenia dziecięcego 4.4. Odmiany kliniczne mózgowego porażenia dziecięcego 4.5. Rozwój mowy i jej zaburzenia u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym ROZDZIAŁ 5. Niepełnosprawność intelektualna jako zaburzenie ujawniające się w okresie rozwoju 5.1. Możliwości komunikacyjne osób z zespołem łamliwego chromosomu X. Porównanie zespołu z niepełnosprawnością intelektualną i z autyzmem 5.2. Niepełnosprawność intelektualna jako zaburzenie w rozwoju. DIAGNOZA I TERAPIA LOGOPEDYCZNA MAŁEGO DZIECKA Z ZABURZENIAMI ZE SPEKTRUM AUTYZMU (ASD) 1. Zaburzenie ze spektrum autyzmu - kryteria diagnostycze, uwarunkowania genetyczne i neurobiologiczne 2. Komunikacja niewerbalna i werbalna dzieci z ASD oraz dzieci rozwijających się prawidłowo - uściśnienia terminologiczne 3. Zaburzenia komunikacji niewerbalnej i werbalnej u dzieci z ASD - porównanie z normatywnym rozwojem komunikacji społecznej 4. Opóźniony rozwój mowy czy zaburzony rozwój komunikacji werbalnej i niewerbalnej u dzieci z ASD - diagnozowanie i formy zaburzeń komunikacji w ASD 5. Próba porównania zachowań językowych i komunikacyjnych osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz osób z zaburzeniem ze spektrum autyzmu 6. Diagnoza różnicowa niedokształcenia mowy pochodzenia korowego i niedokształcenia mowy w autyzmie 7. Diagnoza rozumienia mowy osób z ASD ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi - propozycja modelu badania 8. ASD a niedosłuch, neuropatia słuchowa i centralne zaburzenia przetważania słuchowego - zależności, współwystępowanie, różnicowanie 9. ASD a epilepsja 10. Zaburzenia czynności jedzenia u dzieci ze spektrum autyzmu 11. Znaczenie procesów przetwarzania sensorycznego w rozwoju komunikacji dzieci z ASD 12. ESDM (Early Start Denver Model) - wielospecjalistyczna metoda wczesnej interwencji dla małych dzieci z ASD 13. Praca logopedyczna z małym dzieckiem ze spektrum autyzmu - podstawowe cele i strategie pracy 14. Terapia logopedyczna dziecka z ASD z nadwrażliwością lub podwrażliwością dotykową obszaru orofacjalnego 15. Wspomagające i alternatywnemetody porozumiewania się (AAC) w pracy nad rozwojem mowy i komunikacji dzieci z ASD 16. Wykorzystanie gestów obrazujących ruchy artykulatorów GORA w terapii logopedycznej dziecka z ASD 17. Etyka w gabinecie logopedy.
Zawiera: Wstęp; PODSTAWY DIAGNOZY INTERDYSCYPLINARNEJ: Diagnoza pedagogiczna. Specyfika i obszary diagnozy w ujęciu historycznym; Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe pojęcia, przedmiot, problemy i modele diagnozy w naukach społecznych; Diagnoza w neurologii dziecięcej; Diagnoza psychiatryczna dziecka. DIAGNOZA FUNKCJI PODSTAWOWYCH. WYBRANE ZAGADNIENIA: Diagnoza funkcjonalna i symptomy zaburzeń funkcji podstawowych. Wybrane problemy; Diagnoza funkcjonalna dziecka z dysfunkcją wzroku; Diagnoza percepcji słuchowej; Diagnostyka motoryki małej; Ewolucja rozumienia lateralizacji w naukach podstawowych. Implikacje dla diagnozy i interwencji pedagogicznej; Diagnoza procesów integracji sensorycznej dziecka; Diagnozowanie gotowości szkolnej dziecka. DIAGNOZA WYBRANYCH ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH: Wczesne objawy autyzmu; Diagnoza zespołu Aspergera; Diagnoza dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym oraz komunikacji alternatywnej i wspomagającej; Diagnoza dziecka z dystrofią mięśniową. WYBRANE PROBLEMY DIAGNOZY LOGOPEDYCZNEJ: Zaburzeniamowy u dzieci chorych neurologicznie. Diagnoza kliniczna a rozpoznanie logopedyczne; Czas i istota opieki logopedycznej w przypadku małego dziecka z rozszczepem wargi i podniebienia; Narzędzia stosowane w diagnozie jąkania u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym; Dyslalia: objawy, przyczyny, klasyfikacje, podstawy diagnozy oraz postępowanie logopedyczne. Noty o autorach.
Zawiera: Cz. I Komunikacja – diagnoza, możliwości językowe i komunikacyjne: Psychologiczne aspekty języka i mowy; zaburzenia rozwoju mowy i komunikacji u małych dzieci z autyzmem. Dylematy wczesnej diagnozy autyzmu; Język, mowa i komunikacja u dzieci z FAS – doniesienie z badań; Mowa i język dzieci z zespołem Downa – czynniki zakłócające; Zaburzenia substancji segmentalnej czy wielowymiarowe zaburzenia rozwoju mowy dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia; Komunikacja z dzieckiem z syndromem apallicznym – dylematy diagnostyczne. Cz. II Komunikacja – relacje interpersonalne, komunikacja społeczna: Dzieci ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi – rozważania o możliwościach komunikacyjnych; Wczesne zabawy interakcyjne jako płaszczyzna rozwijania umiejętności komunikacyjnych u dzieci z zespołem Downa; Dziecko z zespołem Möbiusa w komunikacji interpersonalnej; Zaburzeniamowy i komunikacji w świetle relacji interpersonalnych; Wybrane aspekty procesu komunikacji u dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie. Cz. III Komunikacja – grupa rówieśnicza, edukacja integracyjna: Komunikacja dzieci przedszkolnych w grupach integracyjnych; Wybrane aspekty komunikowania w klasie integracyjnej; Sytuacja szkolna uczniów z zaburzeniami mowy w klasie i grupie rówieśniczej; Kompetencja komunikacyjna dzieci z niepełnosprawnością umysłową w stopniu lekkim w warunkach edukacji integracyjnej i specjalnej. Cz. IV Komunikacja – wspomaganie rozwoju i terapia: Wybrane zagadnienia terapii dziecka z zaburzeniami rozwoju mowy i komunikacji; Wspomaganie rozwoju komunikacji i odżywiania dziecka z rzadką chorobą genetyczną; wspomaganie pozawerbalnej komunikacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym i głębszą niepełnosprawnością intelektualną przez stymulację rozwoju emocjonalnego; Znaczenie i wykorzystanie komunikacji wspomagającej i alternatywnej (AAC) w porozumiewaniu się z osobami z głęboką niepełnosprawnością intelektualną; Posługiwanie się prostymi instrumentami perkusyjnymi sposobem bezsłownego komunikowania się dzieci; Wspomaganie komunikacji niewerbalnej między dzieckiem a nauczycielem przez muzykoterapię; Wspomaganie komunikacji niewerbalnej między osób z niepełnosprawnością wzrokową przez sztukę; Wspieranie komunikacji osób niesłyszących w wirtualnym świecie internetu; wybrane aspekty diagnozy i terapii trudności komunikacyjnych u dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego.
Zawiera: Przedmowa. Rozdział 1. Dziecko zaburzone czy dziecko z zaburzeniami?. Rozdział 2. Dziecko trudne: 2.1. Dziecko nieposłuszne; 2.2. Dziecko tyran; 2.3. Dziecko zabiera czy kradnie?; 2.4. Dziecko agresywne i jego ofiara. Rozdział 3. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo. Rozdział 4. Dziecko lękliwe: 4.1. Dziecko śpiące z rodzicami; 4.2. Dziecko z fobią przedszkolną. Rozdział 5. Dziecko mutystyczne czy nieśmiałe?. Rozdział 6. Dziecko jąkające się czy niepłynnie mówiące?. Rozdział 7. Dziecko opóźnione w rozwoju mowy: 7.1. Dziecko niemówiące lub słabo mówiące; 7.2. Dzieci z mową bezładną; 7.3. Dziecko z autyzmem czy upośledzone umysłowo?; 7.4. Dziecko dwujęzyczne. Rozdział 8. Rozpoznanie dziecka zaburzonego: 8.1. Rodzaje diagnozy; 8.2. Cele diagnozy; 8.3. Etapy diagnozy; 8.4. Metody diagnozy. Rozdział 9. Wychowanie dziecka zaburzonego: 9.1. Zmierzch wychowania; 9.2. Kary fizyczne; 9.3. Olimpiada z wychowania oraz ocena z mowy. Rozdział 10. Terapia dziecka zaburzonego: 10.1. Podejście dyrektywne i niedyrektywne; 10.2. Motywacja do terapii; 10.3. Pseudoterapia. Rozdział 11. Praktyka: 11.1. Procedury; 11.2. Metoda przytrzymywania lub siłowania; 11.3. Muzykoterapia i relaksacja; 11.4. Terapia mutyzmu; 11.5. Jąkanie wczesnodziecięce – dylematy terapeutyczne; 11.6. Postępowanie z dzieckiem moczącym się; 11.7. Cudotwórczyni; 11.8. Reedukacja dzieci agresywnych; 11.9. Spojrzenie rodziców. Rozdział 12. Program WST: 12.1. Praca z rodzicami/opiekunami; 12.2. Zmiana zachowania; 12.3. Stymulowanie rozwoju poznawczo-językowego; 12.4. Materiały pomocnicze do programu WST. Rozdział 13. Zaburzenia zachowania, emocji i mowy u dzieci a reakcje rodziców – badania własne: 13.1. Zaburzenia zachowania, emocji i mowy u dzieci; 13.2. Reakcje rodziców na zaburzenia występujące u dzieci. Bibliografia. Indeks. Spis rycin i tabel. Aneks.
Cz. I. Perspektywa holistyczna w psychologicznych badaniach rodzin; Cz. II. Zmodyfikowana metoda lozańska; Cz. III. Badania - analiza danych i diagnozy; Cz. IV. Rozważania wokół badań
1. Mowa, język, czytanie 2. Przyswajanie umiejętności czytania 3. Dysleksja rozwojowa, czylii specyficzne rozwojowe zaburzenia czytania 4. Właściwości mowy i jej zaburzenia u dzieci a dysleksja rozwojowa 5. Umiejętności językowe dzieci dyslektycznych 6. Struktura językowa opowiadań tworzonych przez dzieci dyslektyczne 7. Struktura treściowa opowiadań tworzonych przez dzieci z dysleksją 8. Rezultaty badań a profilaktyka i terapia dysleksji rozwojowej
Zawiera: Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii I. Sprawności formacyjne: Diagnoza neurologiczna dzieci; Diagnostyka neuropsychologiczna dzieci i osób dorosłych; Diagnoza psychiatryczna – przewodnik po zaburzeniach mowy; Diagnoza audiofoniczna; Diagnoza laryngologiczno-foniatryczna. II. Zaburzenia mowy związane z niewykształconą kompetencją językową. 1. Głuchota: Usprawnianie percepcji słuchowej; Programowanie rozwoju fonologicznego dzieci z zaburzeniami słuchu; Postępowanie logopedyczne z zastosowaniem metody fonogestów; Postępowanie logopedyczne w głuchocie i niedosłuchu. Programowanie języka; 2. Dyslalia: Postepowanie logopedyczne w przypadku dyslalii, 3. Alalia prolongata: Postępowanie logopedyczne w przypadku alalii prolongaty; 4. Oligofazja: Postepowanie logopedyczne w przypadkach oligofazji; Postepowanie logopedyczne w przypadku zespołu Downa; 5. Opóźnienie rozwoju mowy na tle zaburzeń neurologicznych: Postępowanie logopedyczne w przypadkach alalii i niedokształcenia mowy o typie afazji; Standard postępowania logopedycznego w przypadku dzieci z padaczką; Postępowanie logopedyczne w przypadku zespołu mózgowego porażenia dziecięcego; Postępowanie logopedyczne w przypadku dzieci z zespołem poalkoholowym (FAS); 6. Dysleksja rozwojowa: Postepowanie logopedyczne w przypadku dysleksji rozwojowej; 7. Autyzm: Standard postepowania logopedycznego w przypadku autyzmu; Postepowanie logopedyczne w przypadku osób dorosłych z zespołem Aspergera. III. Zaburzenia mowy związane z zaburzeniami sprawności realizacyjnych: 1. Wczesna interwencja logopedyczna: Postępowanie logopedyczne w przypadku noworodków i niemowląt; 2. Dysfonia: Postepowanie logopedyczne w przypadkach osób z czynnościowymi zaburzeniami głosu, 3. Dysglosja: Postępowanie logopedyczne w przypadku osób z wadą zgryzu; Postępowanie logopedyczne u osób z dyslalią i ankylogosją; Postepowanie logopedyczne u osób po wycięciu nowotworu jamy ustnej; Standard postepowania logopedycznego w przypadku rozszczepu wargi i podniebienia; Postepowanie logopedyczne w przypadku osób laryngektomowanych; 4. Niepłynność mówienia: Diagnoza i terapia osób z zaawansowanym jąkaniem; 5. Dyzatria: Postepowanie logopedyczne w przypadku dyzatrii. IV. Zaburzenia mowy związane z rozpadem sprawności językowych i komunikacyjnych: 1. Afazja: Postępowanie logopedyczne w przypadkach afazji; 2. Pragnozja: Postepowanie logopedyczne w przypadku pragnozji; 3. Neurodegeneracja: Postepowanie logopedyczne w przypadkach chorób neurodegeneracyjnych, 4. Otepienie: Standardy postępowania logopedycznego w przypadku otępienia alzheimerowskiego, 5. Zespół czołowy: Postępowanie logopedyczne w przypadku zespołu psychorganicznego czołowego; 6. Zespół zamknięcia: Postepowanie logopedyczne w przypadku stanów ograniczonej świadomości i zespołu zamknięcia, 7. Schizofazja: Schizofazja. Zasady postepowania logopedycznego. V. Podtrzymywanie i doskonalenie sprawności językowych i komunikacyjnych: 1. Logopedia podeszłego wieku: Stabilizowanie normy interakcyjnej u osób w podeszłym wieku; 2. Logopedia artystyczna: Budowanie wzorcowej wymowy w wypowiedziach artystycznych; Standard postepowania logopedycznego w logopedii artystycznej.
Zgodnie z tradycją czasopisma problematyka szóstego tomu „Logopedii Silesiany” ukazuje komunikację i mowę w bogatej perspektywie opisu. Zaprezentowane artykuły odzwierciedlają troskę Autorów o możliwie jak najdoskonalszy sposób przedstawienia mowy w rozwoju i w zaburzeniach, by po raz kolejny podkreślić, że analiza zachowań porozumiewania się niezmiennie wskazuje na złożone aspekty ludzkiego poznania i funkcjonowania.
Sumienna i uważna obserwacja osób napotykających bariery w porozumiewaniu się to codzienność praktyki logopedycznej. Terapeuta krok po kroku analizuje sposoby funkcjonowania jednostki w kontaktach z otoczeniem, poszukując interpretacji dla ich rozpoznania i opisu. Dąży do odkrycia zespołu przyczyn występujących trudności w komunikowaniu się, gdyż ma świadomość, że natura, jakość i stan umiejętności tworzenia relacji człowieka z otaczającą go rzeczywistością są wielorako uwarunkowane. Budowanie programów terapii zaburzeń w porozumiewaniu się zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym wymaga wiedzy lingwistycznej, biologicznych podstaw teoretycznych dotyczących rozwoju i funkcjonowaniu człowieka oraz znajomości mechanizmów psychologicznych i aspektów społeczno-pedagogicznych. Na procedurę logopedyczną składa się rozwijanie wszystkich typów kompetencji – komunikacyjnej, poznawczej (kulturowej) i językowej. Zasadnicze znaczenie dla rozumienia rzeczywistości ma rozumienie języka. Interdyscyplinarne kierunki badań logopedycznych pokazują, jak różnorodne, złożone i nierzadko dyskretne bywają czynniki wpływające na możliwości komunikowania się i stan rozwoju mowy. Tradycyjnie tematykę „Logopedii Silesiany” wyznaczają doświadczenia naukowo-badawcze i zawodowe autorów, które gromadzili, obserwując trudności w komunikacji językowej mówionej i pisanej dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Po raz kolejny idea rozpoznawania natury zaburzeń mowy połączyła znamienitych badaczy w dążeniu do opisu mowy zarówno w jej specyficznych, jak i w niespecyficznych kontekstach. (fragment Wstępu)
Sumienna i uważna obserwacja osób napotykających bariery w porozumiewaniu się to codzienność praktyki logopedycznej. Terapeuta krok po kroku analizuje sposoby funkcjonowania jednostki w kontaktach z otoczeniem, poszukując interpretacji dla ich rozpoznania i opisu. Dąży do odkrycia zespołu przyczyn występujących trudności w komunikowaniu się, gdyż ma świadomość, że natura, jakość i stan umiejętności tworzenia relacji człowieka z otaczającą go rzeczywistością są wielorako uwarunkowane. Budowanie programów terapii zaburzeń w porozumiewaniu się zarówno werbalnym, jak i niewerbalnym wymaga wiedzy lingwistycznej, biologicznych podstaw teoretycznych dotyczących rozwoju i funkcjonowaniu człowieka oraz znajomości mechanizmów psychologicznych i aspektów społeczno-pedagogicznych. Na procedurę logopedyczną składa się rozwijanie wszystkich typów kompetencji – komunikacyjnej, poznawczej (kulturowej) i językowej. Zasadnicze znaczenie dla rozumienia rzeczywistości ma rozumienie języka. Interdyscyplinarne kierunki badań logopedycznych pokazują, jak różnorodne, złożone i nierzadko dyskretne bywają czynniki wpływające na możliwości komunikowania się i stan rozwoju mowy. Tradycyjnie tematykę „Logopedii Silesiany” wyznaczają doświadczenia naukowo-badawcze i zawodowe autorów, które gromadzili, obserwując trudności w komunikacji językowej mówionej i pisanej dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Po raz kolejny idea rozpoznawania natury zaburzeń mowy połączyła znamienitych badaczy w dążeniu do opisu mowy zarówno w jej specyficznych, jak i w niespecyficznych kontekstach. (fragment Wstępu)