Zawiera: Wstęp; R. 1 Mniejszości narodowe i etniczne – główne dylematy: Geneza mniejszości narodowych i etnicznych; Prawne dylematy definicji; Dylematy ilościowe; Mniejszości narodowe w Europie; Prawa mniejszości narodowych i etnicznych – rozwiązania europejskie; Ustawodawstwo polskie; R.2 Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w XX w.: Spisy ludności – tło historyczne; Skład etniczny ludności II Rzeczypospolitej; Ludność Polski po II wojnie światowej; Społeczeństwo po transformacji ustrojowej; Narodowy Spis Powszechny 2002 – podstawa prawna i informacyjna budowa nowego etapu wiedzy o społeczeństwie; R.3 Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w XXI w.: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce – uwagi ogólne; Mniejszości narodowe i etniczne w strukturze województw; R.4 Mniejszości narodowe i etniczne w przestrzeni gminnej: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce na poziomie gmin; Rozmieszczenie wszystkich mniejszości narodowych i etnicznych; Ludność śląska – brak prawnego umocowania; Inne Grupy narodowe; Zakończenie.

Cz I. Kształtowanie się państwa narodowego: 1. Stosunki między Polakami a mniejszościami narodowymi: W odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej; Pod znakiem swastyki oraz sierpa i młota; Divide et impera- eskalacja konfliktów etnicznych w czasie okupacji; W obliczu zagłady; Dynamika postaw wobec Żydów; Brutalizacja pod wpływem wojny i przesiedleń; Gorycz zwycięzców, kres marzeń o wolności; Obraz wojny i Niemców po półwieczu; Wojna i okupacja jako historia przeżywana; Efekty socjalizacji w cieniu wojny; Wspólnota pamięci społeczności pogranicza; Pokolenie najmłodsze; 2. Zmiana granic: Plany i akceptacja zmiany granic i wysiedleń; Zmiana granic- zdrada i krzywda; 3. Wysiedlenia ludności niemieckiej: Przebieg wysiedleń; Pamięć o wysiedleniach; Średnie pokolenia, Młode pokolenie; 4. Obozy dla ludności niemieckiej: Historia obozów; Pamięć o obozach; Najstarsze pokolenia; Młodsze pokolenie; 5. Powojenne rozliczenie z historią: Problematyka niemiecka w "Nowinach Opolskich"; Pierwsze lata PRL, Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte; Cz. II. Studium przypadku: Powiat Kozielski 1945-1948: 1. Władza i społeczeństwo: Obejmowanie władzy; Dwuwładza i konflikty polsko-sowieckie; Struktury polityczne i społeczne; 2. Warunki życia: Warunki bezpieczeństwa; Sytuacja materialna; Nadużycia; 3. Sprawy narodowościowe: Ludność śląska; Weryfikacja narodowościowa; Końcowa faza weryfikacji- powroty i wyjazdy; Kontrola zweryfikowanych; Wysiedlenia Niemców; 4. System represji, obozy, wysiedlenia: Początek systemu; Obozy; Wysiedlenia od jesieni 1945 r.; 5. Płaszczyzny konfliktów: Ludność napływowa; Nowi mieszkańcy; Konflikty; Specyficzny konflikt- szkolnictwo; 6. Polonizacja: Intensyfikacja działań po 1947r.