Zawiera: Wykaz skrótów. Przedmowa (Agnieszka Zemke-Górecka, Cezary Rogula). Część I. WPROWADZENIE Rozdział 1. Mediacja w prawie międzynarodowym i Unii Europejskiej (Cezary Rogula). 1.1. Mediacja a prawo. 1.2. Mediacja w regulacjach międzynarodowych na przykładzie UNCITRAL. 1.3. Przegląd prawa Unii Europejskiej pod kątem mediacji. 1.4. Podsumowanie. Rozdział 2. Mediacja w prawie polskim (Cezary Rogula). 2.1. Uwagi wstępne. 2.2. Mediacja a prywatyzacja prawa. 2.3. Systemowe ujęcie polskich regulacji dotyczących mediacji. 2.4. Podsumowanie. Rozdział 3. Konflikt a spór – podobieństwa i różnice (Marta Charkiewicz). 3.1. Pojęcia „konflikt” i „spór” w różnych dziedzinach. 3.2. Conflict & dispute – różnice w rozumieniu pojęć zależne od języka. 3.3. W polskiej teorii mediacji. 3.4. Konflikt i spór w praktyce prawnika. 3.5. Podsumowanie. Rozdział 4. Rodzaje alternatywnych metod rozwiązywania sporów (Marcjanna Dębska). 4.1. Alternatywa wobec czego? 4.2. Rodzaje alternatywnych metod rozwiązywania sporów. 4.2.1. Negocjacje ugodowe. 4.2.2. Mediacja. 4.2.3. Koncyliacja. 4.2.4. Arbitraż. 4.2.4.1. Zapis na sąd polubowny. 4.2.4.2. Zdatność arbitrażowa – rodzaj sporów. 4.2.4.3. Strony jako architekci postępowania. 4.2.4.4. Rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego. 4.2.4.5. Arbitraż w liczbach na przykładzie Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. 4.3. Podsumowanie. Rozdział 5. Zasady mediacji (Wioletta Sejbuk). 5.1. Uwagi wstępne. 5.2. Dobrowolność. 5.3. Poufność (niejawność). 5.4. Odformalizowanie. 5.5. Dobra wiara i szacunek. 5.6. Autonomia konfliktu. 5.7. Podsumowanie. Rozdział 6. Zasady dotyczące mediatora (Erwin Kruczoń). 6.1. Neutralność. 6.2. Bezstronność. 6.3. Niezależność. 6.4. Profesjonalizm. 6.5. Podsumowanie. Rozdział 7. Etyka mediatora (Liliana Indan-Pykno). 7.1. Zarys regulacji prawnych dotyczących mediacji oraz zawodu mediatora w prawodawstwie polskim. 7.2. Prawno-etyczne regulacje zawodu mediatora, zasady etyki mediatora. 7.2.1. Zasada dobrowolności. 7.2.2. Zasada bezstronności i neutralności. 7.2.3. Zasada niezależności mediatora. 7.2.4. Zasada obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej. 7.2.5. Zasada akceptowalności. 7.2.6. Zasada fachowości. 7.2.7. Zasada szacunku do stron postępowania. 7.3. Ingerencja w spór mediatora-prawnika a zasady etyczne. 7.4. Podsumowanie. Część II. CHARAKTERYSTYKA MEDIACJI Rozdział 1. Rodzaje mediacji. Charakterystyka i zastosowanie (Agnieszka Daniszewska-Zujko). 1.1. Odmienne sposoby rozróżniania modeli mediacji. 1.2. Mediacja facylitatywna. 1.3. Mediacja ewaluatywna. 1.4. Mediacja oparta na interesach stron. 1.5. Mediacja narratywna. 1.6. Mediacja humanistyczna. 1.7. Odmienne sposoby rozróżniania modeli mediacji. 1.8. Podsumowanie. Rozdział 2. Sposoby prowadzenia mediacji (Katarzyna Eff ort-Szczepaniak). 2.1. Uwagi wstępne. 2.1. Mediacja bezpośrednia. 2.2. Mediacja pośrednia i shuttle mediation. 2.3. Komediacja (co-mediation). 2.4. One-day mediation. 2.5. Mediacja online (e-mediacja). 2.6. Podsumowanie. Rozdział 3. Uwarunkowania prawne mediacji online (Cezary Rogula). 3.1. Uwagi wstępne. 3.2. E-mail, telefon czy coś więcej? 3.3. Specyfi ka poufności w mediacji online. 3.4. Dostęp do akt sprawy i protokół z przebiegu mediacji online. 3.5. Ugoda zawierana w mediacji online. 3.6. Podsumowanie. Rozdział 4. Mediacje grupowe – na przykładzie Kręgów Naprawczych według koncepcji Dominika Bartera (Małgorzata Szwedowska). 4.1. Uwagi wstępne. 4.2. Kręgi Naprawcze (restorative circles). 4.2.1. Geneza. 4.2.2. Charakterystyka Kręgów Naprawczych. 4.2.2.1. Sprawiedliwość naprawcza. 4.2.2.2. Nonviolent communication. 4.2.2.3. Zasada równości. 4.2.2.4. Struktura Kręgów Naprawczych. 4.2.3. Kręgi Naprawcze jako narzędzie do przywracania pokoju na świecie. 4.3. Podsumowanie. Rozdział 5. Mediacja umowna i mediacja sądowa – porównanie (Katarzyna Golusińska). 5.1. Uwagi wstępne. 5.1.1. Mediacja sądowa. 5.1.2. Mediacja umowna. 5.2. Umowa o mediację. 5.2.1. Umowa z mediatorem. 5.2.1.1. Forma. 5.2.1.2. Treść. 5.2.2. Klauzule. 5.3. Wszczęcie mediacji. 5.3.1. Wszczęcie na wniosek. 5.3.2. Zgoda mediatora. 5.3.3. Przedawnienie. 5.3.4. Forma dorozumiana. 5.3.5. Czas trwania. 5.4. Ugoda. 5.4.1. Charakter prawny art. 917 k.c. 5.4.2. Treść. 5.4.3. Forma. 5.4.4. Wykonalność. 5.5. Zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem. 5.5.1. Zatwierdzenie ugody przez sąd. 5.5.2. Brak zatwierdzenia ugody przez sąd i jego skutki. 5.6. Koszty mediacji. 5.6.1. Koszty wynikające z rozporządzenia w sprawie wysokości wynagrodzenia mediatora. 5.6.2. Koszty umowne. 5.6.3. Koszty korespondencji. 5.7. Podsumowanie. Rozdział 6. Prawnicy w mediacji. 6.1. Prawnik-mediator (Angelika Jędryka-Pihut). 6.1.1. Kwalifi kacje niezbędne do pełnienia funkcji mediatora. 6.1.1.1. Postępowanie cywilne (w tym w sprawach rodzinnych i gospodarczych). 6.1.1.2. Postępowanie karne. 6.1.1.3. Postępowanie w sprawach nieletnich. 6.1.1.4. Postępowanie administracyjne. 6.1.1.5. Postępowanie w przedmiocie sporów zbiorowych. 6.1.2. Lista stałych mediatorów. 6.1.3. Wykształcenie prawnicze a praca mediatora. 6.2. Pełnomocnik w mediacji (Anna Koropczuk). 6.2.1. Mediacja jako przedsądowy etap postępowania z udziałem profesjonalnego pełnomocnika. 6.2.2. Wyczyszczenie przedpola sporu. 6.2.3. Przygotowanie klienta do mediacji. 6.2.4. Mediacja jako kolejny etap udziału profesjonalnego pełnomocnika w sprawie. 6.3. Adwokat-mediator w innych rolach (Anna Koropczuk). 6.4. Podsumowanie (Anna Koropczuk). Część III. WYBRANE ELEMENTY METODYKI MEDIACJI Rozdział 1. Zdatność mediacyjna (Dobrosława Tomzik). 1.1. Uwagi wstępne. 1.2. Zdolność ugodowa a zdatność mediacyjna. 1.3. Zdatność mediacyjna w postępowaniu cywilnym. 1.4. Podsumowanie. Rozdział 2. Przygotowanie sprawy do mediacji (Martyna Maciejewska-Przyłucka). 2.1. Uwagi wstępne. 2.2. Mediacja jako proces. 2.3. Przygotowanie jako element procesu mediacji. 2.4. Przygotowanie sprawy do mediacji przez mediatora. 2.4.1. Przygotowanie sprawy do mediacji przez mediatora w aspekcie proceduralnym. 2.4.1.1. Zainicjowanie postępowania mediacyjnego. 2.4.1.2. Zgoda stron na mediację. 2.4.1.3. Ustalenie przedmiotu postępowania mediacyjnego. 2.4.1.4. Plan mediacji i plan posiedzenia mediacyjnego. 2.4.2. Przygotowanie sprawy do mediacji przez mediatora w aspekcie materialnym. 2.5. Przygotowanie uczestników do mediacji przez mediatora. 2.6. Przygotowanie sprawy do mediacji przez pełnomocnika. 2.6.1. Przygotowanie sprawy do mediacji przez pełnomocnika w aspekcie proceduralnym. 2.6.2. Przygotowanie sprawy do mediacji przez pełnomocnika w aspekcie materialnym. 2.7. Przygotowanie uczestników do mediacji przez pełnomocnika. 2.7.1. Przygotowanie pełnomocnika. 2.7.1.1. Dostosowanie warsztatu pracy. 2.7.1.2. Samoświadomość w zakresie poglądów na metody rozwiązywania sporów i preferowane style zachowania w konflikcie. 2.7.2. Przygotowanie stron do mediacji. 2.8. Podsumowanie. Rozdział 3. Etapy mediacji (Anna Zielińska-Turek). 3.1. Uwagi wstępne. 3.2. Poszczególne etapy mediacji. 3.2.1. Etap wstępny – premediacja. 3.2.1.1. Zainicjowanie procesu mediacyjnego – wszczęcie mediacji. 3.2.1.2. Przygotowanie mediacji – zbieranie informacji i określenie przedmiotu mediacji. 3.2.2. Mediacja właściwa. 3.2.2.1. Otwarcie mediacji – sesja wspólna. 3.2.2.2. Prezentacja stanowisk stron. 3.2.2.3. Dialog. Określenie kwestii do dyskusji. 3.2.2.4. Poszukiwanie rozwiązań. 3.2.2.5. Uzgodnienia stanowisk stron – tworzenie wspólnego rozwiązania. 3.2.2.6. Spisanie porozumienia/ugody. 3.2.2.7. Zakończenie mediacji. Działania postmediacyjne. 3.3. Podsumowanie. Rozdział 4. Dokumenty w mediacji. 4.1. Elementy pisemne w mediacji (Paulina Rzeszut). 4.2. Umowa o mediację (Paulina Rzeszut). 4.3. Wniosek o wszczęcie postępowania mediacyjnego – mediacja umowna (Paulina Rzeszut). 4.3.1. Uwagi wstępne. 4.3.2. Treść wniosku. 4.3.3. Moment wszczęcia mediacji. 4.3.4. Przerwanie biegu przedawnienia. 4.4. Wniosek o skierowanie sprawy do mediacji w postępowaniu sądowym (Paulina Rzeszut). 4.5. Protokół (Paulina Rzeszut). 4.5.1. Uwagi wstępne. 4.5.2. Doręczenie protokołu. 4.5.3. Treść protokołu. 4.5.4. Pouczenie stron postępowania o wyrażeniu zgody na wystąpienie do sądu z wnioskiem o zatwierdzanie zawartej ugody. 4.5.5. Podpisanie protokołu oraz sposób jego sporządzenia. 4.5.6. Obowiązek złożenia protokołu przez mediatora. 4.6. Wniosek o przedłużenie postępowania mediacyjnego (Paulina Rzeszut). 4.7. Ugoda (Paweł Janus). 4.7.1. Uwagi wstępne. 4.7.2. Dopuszczalność zawarcia ugody przed mediatorem. 4.7.3. Charakter prawny ugody zawartej przed mediatorem. 4.7.4. Osoba odpowiedzialna za sporządzenie ugody. 4.7.5. Forma ugody mediacyjnej. 4.8. Wniosek o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem (Paulina Rzeszut). 4.8.1. Uwagi wstępne. 4.8.2. Treść wniosku. 4.8.3. Sądowa kontrola ugody zawartej przed mediatorem. 4.8.4. Skutki zatwierdzenia ugody lub nadania klauzuli wykonalności. 4.8.5. Umorzenie postępowania. 4.8.6. Powaga rzeczy ugodzonej. 4.9. Wniosek mediatora w przedmiocie przyznania kosztów postępowania mediacyjnego – postępowanie sądowe (Paulina Rzeszut). Rozdział 5. Koszty postępowania mediacyjnego (Aneta Mendrek). 5.1. Uwagi wstępne. 5.2. Koszty postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych. 5.2.1. Koszty postępowania mediacyjnego w mediacji kontraktowej. 5.2.2. Koszty postępowania mediacyjnego w mediacji ze skierowania sądu. 5.2.3. Koszty postępowania mediacyjnego a koszty procesu. 5.2.4. Koszty postępowania mediacyjnego a koszty sądowe. 5.3. Koszty postępowania mediacyjnego w sprawach karnych. 5.4. Koszty postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich. 5.5. Koszty postępowania mediacyjnego w sprawach administracyjnych. 5.6. Koszty postępowania mediacyjnego w sprawach sądowoadministracyjnych. 5.7. Podsumowanie. Część IV. ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE I KOMUNIKACYJNE W MEDIACJI Rozdział 1. Narzędzia komunikacyjne i psychologiczne w mediacji. 1.1. Źródła konfliktów (Monika Spieler). 1.2. Komunikacja interpersonalna werbalna i niewerbalna w mediacji (Monika Spieler). 1.2.1. Wyznaczanie celów. 1.2.2. Budowanie porozumienia z wykorzystaniem komunikacji niewerbalnej. 1.2.3. Aktywne słuchanie i techniki zadawania pytań. 1.2.4. Przeramowanie i metafora. 1.2.5. Asertywna komunikacja – komunikat „ja”. 1.2.6. Podsumowanie. 1.3. Od obwiniania do współpracy – rozwiązywanie konfl iktów w nurcie nonviolent communication Marshalla B. Rosenberga (Małgorzata Szwedowska). 1.3.1. Uwagi wstępne. 1.3.2. Nonviolent communication (NVC). 1.3.2.1. Czterostopniowy model (OUPP). 1.3.2.2. Podstawowe założenia NVC. 1.3.3. Podsumowanie. 1.4. Psychologiczne aspekty oceniania i podejmowania decyzji oraz ich wpływ na przebieg sytuacji mediacyjnej (Marta Ruszkiewicz). 1.4.1. Uwagi wstępne. 1.4.2. Ocenianie. 1.4.3. Podejmowanie decyzji. 1.4.4. Efekt sformułowania. 1.4.5. Znaczenie perspektywy. 1.4.6. Bilans zysków i strat. 1.4.7. Asymetryczna dominacja. 1.4.8. A co z emocjami? 1.4.9. Czy można pomóc w podjęciu decyzji? 1.4.10. Podsumowanie. 1.5. Dynamika emocji w mediacji – zarządzanie emocjami uczestników mediacji i inteligencja emocjonalna mediatora (Marta Ruszkiewicz). 1.5.1. Uwagi wstępne. 1.5.2. Kilka słów na temat emocji. 1.5.3. Emocje uczestników mediacji. 1.5.4. Emocje mediatora. 1.5.5. Zarządzanie emocjami w mediacji. 1.5.6. Podsumowanie. 1.6. Skuteczne techniki mediacyjne podczas pojawienia się impasu w mediacji (Paulina Rzeszut). 1.6.1. Najczęstsze przyczyny impasu w mediacji. 1.6.2. Spotkania indywidualne. 1.6.3. Wyznaczenie terminu końcowego na ostateczne stanowiska stron i wskazanie negatywnych konsekwencji niezawarcia ugody. 1.6.4. Wyciszenie emocji, wentylacja emocji. 1.6.5. Metoda wspólnego interesu. 1.6.6. Generowanie przez mediatora opcji – pozostawienie stronom wyboru. 1.6.7. Opinia eksperta. 1.6.8. Otwarte postawy uczestników – mowa ciała. 1.6.9. Podsumowanie. Rozdział 2. Generowanie opcji i kreatywne poszukiwanie rozwiązań konfl iktów (Katarzyna Fulko). 2.1. Uwagi wstępne. 2.2. Gotowość stron do rozważenia różnych rozwiązań. 2.3. Metody poszukiwania rozwiązań ugodowych. 2.4. Generowanie opcji ugody. 2.5. Procedury generowania opcji ugody. 2.6. Efekt zastosowania metod kreatywnego poszukiwania rozwiązań ugodowych. 2.7. Konstruktywna ocena rozwiązań ugodowych. 2.8. Podsumowanie. Część V. ZASTOSOWANIE MEDIACJI Rozdział 1. Mediacja w postępowaniu karnym i w sprawach dotyczących nieletnich (Piotr Zięba). 1.1. Mediacja w postępowaniu karnym. 1.1.1. Zainicjowanie postępowania mediacyjnego. 1.1.2. Czas trwania mediacji. 1.1.3. Dostęp do akt. 1.1.4. Miejsce mediacji. 1.1.5. Czynności mediatora. 1.1.6. Dokumenty z mediacji karnej. 1.2. Mediacja w sprawach dotyczących nieletnich. 1.3. Podsumowanie. Rozdział 2. Mediacja cywilna (Piotr Fik). 2.1. Uwagi wstępne. 2.2. Charakter prawny mediacji w polskim postępowaniu cywilnym. 2.3. Zakres przedmiotowy mediacji w polskim postępowaniu cywilnym. 2.4. Rola mediacji w polskim postępowaniu cywilnym. 2.5. Podsumowanie. Rozdział 3. Mediacja administracyjna i sądowoadministracyjna (Karolina Wojciechowska). 3.1. Mediacja administracyjna. 3.1.1. Uwagi wstępne. 3.1.2. Cel i przesłanki mediacji administracyjnej. 3.1.3. Uczestnicy mediacji administracyjnej. Mediator. 3.1.4. Zasady mediacji administracyjnej. 3.1.5. Fazy postępowania mediacyjnego w mediacji administracyjnej. 3.1.6. Koszty mediacji administracyjnej. 3.1.7. Podsumowanie. 3.2. Mediacja sądowoadministracyjna. 3.2.1. Uwagi wstępne. 3.2.2. Cel i przedmiot mediacji sądowoadministracyjnej. 3.2.3. Uczestnicy mediacji sądowoadministracyjnej. Mediator. 3.2.4. Zasady mediacji sądowoadministracyjnej. 3.2.5. Fazy postępowania mediacyjnego w mediacji sądowoadministracyjnej. 3.2.6. Koszty mediacji sądowoadministracyjnej. 3.2.7. Podsumowanie. Rozdział 4. Mediacja gospodarcza (Magdalena Makieła). 4.1. Mediacja w postępowaniu gospodarczym. 4.2. Kiedy warto skorzystać z mediacji gospodarczej. 4.3. Przygotowanie mediatora, pełnomocników i stron do mediacji gospodarczej. 4.4. Sądowa mediacja gospodarcza a postępowanie pojednawcze. 4.5. Podsumowanie. Rozdział 5. Mediacja w sprawach rodzinnych (Joanna Gręndzińska). 5.1. Uwagi wstępne. 5.2. Rodzaje mediacji. 5.3. Przedmiot mediacji rodzinnej. 5.4. Specyfi ka prowadzenia mediacji rodzinnej. 5.4.1. Strategia kierowania uwagi na dziecko. 5.4.2. Stosowanie narzędzi aktywnego słuchania. 5.4.3. Sposoby opanowywania emocji stron. 5.4.4. Udział dziecka w mediacji. 5.5. Podsumowanie. Rozdział 6. Mediacja w sprawach medycznych (Agnieszka Zemke-Górecka). 6.1. Uwagi wstępne. 6.2. Wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. 6.3. Mediator w sporach dotyczących odpowiedzialności zawodowej. 6.4. Mediacja w sprawach medycznych. 6.5. Podsumowanie. Rozdział 7. Mediacja w sprawach pracowniczych (Robert Bogdzio, Maciej Kaczmarek, Julianna Pawlak). 7.1. Uwagi wstępne. 7.2. Cel mediacji pracowniczych. 7.3. Sprawy mediacyjne pracownicze. 7.3.1. Spory indywidualne. 7.3.2. Spory zbiorowe. 7.4. Ugoda mediacyjna. 7.4.1. Ugoda zgodna z prawem. 7.4.2. Zasady współżycia społecznego. 7.4.3. Obejście przepisów prawa. 7.4.4. Niezrozumiałość i sprzeczności. 7.4.5. Dopuszczalność zawarcia ugody. 7.5. Podsumowanie. Rozdział 8. Mediacja w sprawach z prawa własności intelektualnej (Katarzyna Fulko). 8.1. Uwagi wstępne. 8.2. Zalety mediacji w sprawach z prawa własności intelektualnej. 8.3. Podstawy prawne pojęcia „własność intelektualna”. 8.4. Zakres pojęciowy własności intelektualnej. 8.5. Wspólne cechy praw własności intelektualnej. 8.6. Cechy poszczególnych praw własności intelektualnej. 8.7. Rodzaje sprawy z zakresu prawa własności intelektualnej. 8.8. Sądy do spraw własności intelektualnej. 8.9. Postępowanie przed Urzędem Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie rejestracji znaku towarowego oraz mediacja w Centrum WIPO. 8.10. Podsumowanie. Rozdział 9. Mediacja w sprawach dyscyplinarnych (Piotr Ruszkiewicz). 9.1. Uwagi wstępne. 9.2. Postępowanie przed rzecznikiem dyscyplinarnym. 9.3. Rozstrzyganie sporów i nieporozumień między adwokatami a mediacja. 9.4. Mediacja w toku dochodzenia dyscyplinarnego. 9.5. Cele mediacji w postępowaniu dyscyplinarnym. 9.6. Podsumowanie. Rozdział 10. Mediacja w firmach rodzinnych (Katarzyna Fulko). 10.1. Konflikty w firmach rodzinnych. 10.2. Mediowanie sukcesji w firmach rodzinnych. 10.3. Zarządzanie sytuacjami spornymi w firmach rodzinnych. 10.4. Badania na temat konfliktów w firmach rodzinnych. 10.5. Rozwiązywanie konfliktów w firmach rodzinnych. 10.6. Podsumowanie. Rozdział 11. Mediacje szkolne jako sposób przeciwdziałania agresji i eskalacji konfliktu w szkole (Robert Bogdzio, Julianna Pawlak, Maciej Kaczmarek). 11.1. Uwagi wstępne. 11.2. Konflikt i jego rodzaje. 11.3. Postawy wobec konfliktu. 11.4. Mediacja i jej zasady. 11.5. Mediacje szkolne i rówieśnicze. 11.6. Obszary zastosowania mediacji szkolnych. 11.7. Cele edukacyjne mediacji szkolnych. 11.8. Korzyści płynące z mediacji. 11.9. Podsumowanie. Bibliografia.